Zamek Olsztyn - jeden z najbardziej rozpoznawalnych zamków na Szlaku Orlich Gniazd. Co warto o nim wiedzieć?

Zamek Olsztyn to jeden ze średniowiecznych zamków tworzących system zwany Orlimi Gniazdami. Niegdyś strzegły one granicy Królestwa Polskiego. Większość z nich, w tym zamek w Olsztynie, wybudowano na trudno dostępnych wapiennych skałach, na podobieństwo orlich gniazd właśnie. Niektóre do dziś zachowały się w postaci ruin.

Ruiny zamku w Olsztynie

Ruiny zamku w Olsztynie koło Częstochowy należą do jednych z najbardziej rozpoznawalnych warowni jurajskich. Ulokowane na rozległym wzgórzu, widoczne są z wielu kilometrów, zwłaszcza dla jadących do Częstochowy od strony Śląska. Zamek królewski w Olsztynie położony jest na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej, potocznie zwanej Jurą. Znajduje się zaledwie kilkanaście kilometrów na południowy wschód od Częstochowy.

Ruiny zamku w Olsztynie. Zdjęcie ilustracyjne istock / MikeMareen

Do czasów obecnych zachowały się dwie wieże: cylindryczna (stołp) i kwadratowa (Starościańska), mury części mieszkalnej i fragmenty murów budynków gospodarczych. Ponadto częściowo przetrwały także piwnice, jak również odkryte podczas badań archeologicznych fundamenty kuźnicy i ślady po dymarkach. Badania te pozwoliły m.in. poznać dokładny plan terenu zamku dolnego. Dostępne wyniki badań umożliwiły również stworzenie makiety rekonstrukcyjnej zamku, która znajduje się na rynku w Olsztynie.

Zamek Olsztyn koło Częstochowy

Zamek Olsztyn koło Częstochowy jest jednym z najbardziej rozpoznawalnych zamków na Szlaku Orlich Gniazd. Zbudowany został z białego wapienia, a najbardziej charakterystycznym jego elementem jest wysoka na 35 metrów, cylindryczna wieża, nadbudowana brunatną cegłą, przyciągająca wzrok z daleka, niczym maszt okrętu.

Zamek Olsztyn koło Częstochowy. Zdjęcie ilustracyjne istock / JackF

Zamek wzniesiono w II połowie XIII wieku, prawdopodobnie jednak wcześniej, bo już w XI wieku, istniał w tym miejscu drewniany gród otoczony wałem ziemnym. Uległ on jednak spaleniu w XIII wieku. Przypuszcza się, że inicjatorem budowy murowanego zamku był któryś z krakowskich książąt lub też rycerz Przemił. Powstała zwarta budowla ulokowana w najwyższym punkcie wzniesienia, nazywana była początkowo warownią Przymiłowice. Dalsza rozbudowa, zamek średni i dolny, uwarunkowana została zastaną rzeźbą terenu. Na przełomie XIII i XIV wieku całość otoczono dwoma pierścieniami murów obronnych. Na początku XIV wieku zamek był w posiadaniu księcia Władysława Łokietka. Pierwsza wzmianka o olsztyńskim zamku pochodzi co prawda dopiero z 1306 roku, jednak badania potwierdzają jego XIII-wieczne pochodzenie. Zamek w Olsztynie rozbudowywany był aż do XVI wieku. Mocno uszkodzony został podczas oblężenia w 1587 roku, odbudową kierował starosta Joachim Ocieski, po którego śmierci zamek popadł w ruinę. Dodatkowo zrujnowały go w 1655 roku wojska szwedzkie udające się na oblężenie Częstochowy. Natomiast w latach 1722-26 duże fragmenty dolnych partii zamku rozebrane zostały do budowy kościoła parafialnego.

Zamek w Olsztynie koło Częstochowy

Zamek w Olsztynie koło Częstochowy można zwiedzać przez cały rok. Wstęp do zamku jest płatny, dodatkową opłatę trzeba uiścić za wejście na wieżę widokową. Zbierane w ten sposób środki przeznaczone są na rekonstrukcję zamku królewskiego. Zwiedzanie indywidualne trwa około jednej godziny, zwiedzanie z przewodnikiem może potrwać nieco dłużej. Na zamek wchodzi się bramą główną od strony ulicy Zamkowej. Po wejściu należy kierować się na prawo, schodami, w kierunku Wieży Sołtysa (znajduje się ona w Podzamczu). Przy skale pod wieżą przechodzi się przez bramę gospodarczą, mając po prawej stronie cylindryczną wieżę obronną. Jednak to na Wieży Sołtysa znajduje się platforma widokowa z lunetą obserwacyjną. Mimo dodatkowej odpłatności warto wstąpić na tę wieżę, gdyż roztacza się z niej przepiękny widok na liczne okoliczne ostańce oraz rezerwat krajobrazowy "Sokole Góry", a dodatkowo można podziwiać też panoramę Olsztyna i pobliskiej Częstochowy. Po zejściu z wieży należy iść w kierunku północnym. Podążając częścią gospodarczą dawnego zamku, po przebyciu ok. 50 metrów dociera się do ruin zamku właściwego. Na uwagę zasługują ruiny zamku średniego, po lewej stronie których znajdują się ruiny zamku górnego z wieżą więzienną. Dalsza wędrówka w dół, w kierunku północnym, pozwala na minięcie murów stajni zamkowej (dziedzińca). Poniżej można obejrzeć pozostałości zamku dolnego: tu zachowały się mury baszty studziennej, a także wejście do pieczary zamkowej, mieszczącej się pod zamkiem górnym. Po wyjściu z pieczary należy kierować się na wschód. Mijając resztki podpór mostu, a także zabudowań bramy głównej dotrze się do zamku, poniżej którego wykuto w skale fosę, stanowiącą część umocnień zamku. Schodząc w dół idzie się na zachód, w kierunku wyjścia głównego.

Zwiedzanie z przewodnikiem z pewnością pozwoli na bliższe poznanie zachowanego Podzamcza i znajdującej się w nim Wieży Sołtysa. Specjalista opowie następnie o pozostałościach po starej kuźni, w dalszej kolejności pokaże inne ciekawe miejsce w ruinach, jakim jest baszta, która strzegła wejścia do głównej bramy zamkowej. Dalej przewodnik pokaże kolejną basztę, zwaną basztą studzienną. To przy niej znajduje się wejście do pieczary zamkowej, rozciągającej się pod właściwym zamkiem. Warto wysłuchać też słów specjalisty na temat zachowanych zabudowań z XV i XVI wieku. Natomiast po opuszczeniu zamku dobrze jest też zobaczyć kościół św. Jana Chrzciciela w Olsztynie, a także zrekonstruowany u podnóża zamku XVIII-wieczny drewniany spichlerz dworski, przeniesiony z Borowna. Rekonstrukcji dokonano w 2007 roku, a w budynku mieści się obecnie stylowa restauracja.

Zobacz też: Polska Chorwacja - gdzie się znajduje jedyna taka atrakcja w Europie? Uwaga: otwarcie już wkrótce!