Żylina

Żylina to główny ośrodek północno-zachodniej Słowacji i jedno z największych miast Słowacji. Jest stolicą Kraju Żylińskiego, jednej z ośmiu administracyjnych części Słowacji, o pow. 6 788 km2, gdzie mieszka blisko 700 tys osób. Ma ponad 85 tys. mieszkańców.

Biuro Informacji Trystycznej Republiky 1, 010 01 Žilina tel.: [phone], (+421) (0) 907 845 642 e-mail: [e-mail]

www.tikzilina.sk www.zilina.sk/tik

Urząd miejski Námestie obet~ komunizmu 1, 011 31 Žilina P.O. Box B 41 tel.: (+ 421) 41 7063111, 7233186 e-mail: [e-mail]

GPS: N49°13'14'' E18°44'25''

Miasto leży w dolinie rzeki Wag (Váh) w kotlinie Żylińskiej, na styku rzek Wag z rzekami Kysuca i Rajeianka. Blisko miasta, na rzecze Wag wybudowano dwa zbiorniki wodne: Hrieovská priehrada i Vodné dielo Žilina. Kotlina Żylińska leży pomiędzy pasmem Małej Fatry, Górami Strażowskimi, Sulowskimi Wierchami (S eovské vrchy), Jawornikami oraz Wyżyną Kysucką (Kysucká vrchovina). Herb miasta należy do najstarszych wśród miast słowackich. Był pierwszy raz użyty w liście z 8 marca 1379 r. Nasi przodkowie osiedlili się na tym miejscu w V w n.e. Pierwsza wzmianka o mieście Żilina - pod nazwą "terra de Selinan" - znajduje się z liście żupana Tomasza z 1208 r. W 2008 r. Żilina obchodzi więc 800-lecie tego wydarzenia. W XIII w. jest wspominana jako Sylna lub Zilna. Centrum miejscowości znajdowało się w okolicy kościoła św. Stefana - króla, zachowanego do dziś. 12 lipca 1321 r. król Robert z Anjou podczas wizyty w Żylinie udzielił jej przywilejów (m.in. prawo do rzemiosła i rybołówstwa), w 1357 r miasto uzyskało prawo do corocznego targu. Żilina stała się więc wolnym miastem, choć "drugiej kategorii" ponieważ nigdy nie posiadała murów miejskich. Herb miasta należy do najstarszych wśród miast słowackich. Był pierwszy raz użyty w liście z 8 marca 1379 r. W 1381 r. tutejsi Słowacy wymogli na władcy równe prawa z Niemcami w radzie miejskiej. Węgierski król Ludowit Wielki I wydał 7 maja 1381 r. dokument "Privilegium pro Slavis Solnensis" czyli "Przywileje dla żylińskich Słowaków". Córka króla Ludowita Maria w 1384 r. potwierdziła te przywileje. Również z tego dokumentu możemy dowiedzieć się wiele o sytuacji mieszczan i miasta. Dokumentem o znaczeniu na skalę europejską jest Żylińska Miejska Księga, której początki sięgają 1378 r. gdy Mikuláš z Lukovej dostosował do naszego miasta niemieckie prawo miejskie - magdeburskie. Wcześniej Żylina rządziła się prawem Cieszyńskim. Pierwszy zapis w języku słowackim pochodzi z 1451 r. W nadchodzących stuleciach Żylina stała się ośrodkiem rzemiosła, handlu i edukacji. Artykuły cechu kuśnierzy pochodzą z 1488 r. Powstają kolejne cechy: masarzy, sukienników, kowali, krawców. Pierwsza wzmianka o żylińskim gimnazjum - akademii pochodzi z 1542 r. Od 1665 r. działała w Żylinie drukarnia książek. Już w 1691 Jezuici założyli tu niższe gimnazjum. W końcu XIX w. duży wpływ na rozwój miasta miało wybudowanie trasy kolejowej. Trasa łącząca Żylinę z Bratysławą ułatwiła kontakty z Wiedniem, stolicą Austro-Węgier. Miasto stało się ważnym kolejowym węzłem. Pod koniec XIX w. powstawały pierwsze zakłady przemysłowe (w 1890 r. Karol Löwy założył fabrykę Uhorsk artykułów wełnianych, sukna wojskowego, w 1893 powstała fabryka Hungária). W 1903 odbyła się wystawa przemysłowa Górnych Węgier, która miała wielki wpływ na rozwój całego Górnego Považia. Ważnym wydarzeniem historii Słowacji było negocjacje siedmiu partii politycznych 6.10.1938, czego efektem było wypracowanie manifestu autonomicznej Słowacji. W 1959 r. utworzono Kraj Zyliński, który istniał do 1960 r., a przywrócono go w 1996. W 1960 do Żyliny przeniesiono z Pragi Wyższą Szkołę Transportu, dzisiejszy Uniwersytet Żyliński.

Najważniejsze zabytki

1. Mariánske námestie (rynek) Mariánske námestie to historyczne serce Żyliny. W 1987 r. zostało uznane za Miejski Rezerwat Zabytkowy. Kwadratowy kształt (ok. 100 x 100 m.) i arkady (inaczej zwane podsieniami albo laubne, które ciągną się dalej ulicami Hodžovą i Radnieną) tworzy się tu atmosfera jedyna w swoim rodzaju na Słowacji. Pierwsza wzmianka o rynku pojawia się w Żylinskiej Księdze, w 1464 opisane jest nadanie mu nazwy. Pośrodku rynku (choć nie w symetrycznym środku) znajduje się barokowa rzeźba Niepokalanej Panny Marii - Immaculaty, na której cokole jest płaskorzeźba św. Floriana. Rzeźbę postawiono w 1738 r. na część powrotu miasta do katolicyzmu.

2. Stary Ratusz Żyliński Ratusz po raz pierwszy został wspomniany w 1508 r. Budowla (w pierwotnymi gotycki piwnicami) była wiele razy przebudowywana - od pierwotnej gotyckiej przez renesansową po współczesną, która powstała po odbudowie części nadziemnych w 1890 r. Dziś jest siedzibą prezydenta miasta. W reprezentacyjnych wnętrzach odbywają się posiedzenia miejskich przedstawicieli, śluby, wystawy i ważne uroczystości.

3. Kościół Nawrócenia św. Pawła i klasztor Kapucynów Kościół Nawrócenia św. Pawła i klasztor Kapucynów wybudowali jezuici, którzy przybyli do miasta około roku 1654 r. jako misjonarze. Rzymskokatolicki kościół w dwiema wieżami wybudowany w barokowym stylu jako jednonawowy i dokończono w 1754 r. Wysokość wieży 32 metry. Główny ołtarz barokowy z połowy XVIII w., obraz św. Pawła Apostoła namalowany przez J.B. Klemensa (1817-1883). Dekoracją kościoła są prace J.I. Cimbala. Pod kościołem kamienne piwnice.

4. Kościół św. Barbary (Kościół Franciszkanów) W 1701 węgierski palatyn, Książe Paweł Esterhazy (1653-1713) zaprosił zakon franciszkanów do Żyliny. W latach 1723-31 wybudowali kościół św. Barbary i klasztor. Kościół św. Barbary jest pierwszą barokową budowlą o charakterze sakralnym w Żylinie. Ma wartościowe wyposażenie i dekoracje we wnętrzach. W żylińskim klasztorze franciszkańskim studiowało wiele znanych osób np. Hugol~n Gavlovie (1712 - 1787), znany słowacki pisarz epoki baroku, kompozytor Edmund Pascha (1714 - 1772) i inni. W kościele na uwagę zasługują organy. Tworzą je dwa instrumenty. Wielkie organy zostały ukończone w 1734 r., małe organy po 1740 r. Oba są dziełem Peregr~na Vernera, który tworzył w klasztorze Żylińskim.

5. Kościół Najświętszej Trójcy (Katedra) Jest najważniejszym i najstarszym obiektem w mieście. Z wielkim prawdopodobieństwem można stwierdzić, że obok dzisiejszego kościoła stał od XIII w. zamek, o którym są pisemne wzmianki od 1318 do 1454 r. Kościół był pierwotnie pod wezwaniem Panny Marii. Początkowo gotycki, ma po przebudowie charakter renesansowy. Jest trójnawowy. Główny ołtarz Najświętszej Trójcy pochodzi z 1697 r. Obraz namalowany przez J. B. Klemensa w roku 1870. Osobno stojąca dzwonnica kościoła - przypominająca włoskie miejskie dzwonnice, kampanile - to tzw. Burianowa wieża (wysokość 46 m).

6. Dom Sztuki Fatra (Grand Bio Universum) Secesyjny budynek, który wybudował Rufinus Stejskal w 1921 r. jako kino i teatr o nazwie "Grand Bio Universum". 3 stycznia 1922 miała tu miejsce narodowa premiera pierwszego dźwiękowego filmu słowackiego "Janosik", nakręconego przez amerykańsko-słowacką firmę TATRA - film. corp. z Chicago. Dziś nosi nazwę "Dom Sztuki Fatra" i odbywają się tu koncerty.

7. Kościół św. Stefana - króla Późnoromański kościół św. Stefana - króla znajduje się w dzielnicy Rudina i jest najstarszym zabytkiem architektonicznym miasta. Źródła pisemne (Żylińska Księga) po raz pierwszy wspominają kościół w 1429 r., ale jego początki sięgają pierwszego trzydziestolecia XIII w. W okolicy kościoła znajdowało się wiele mniejszych średniowiecznych osad znanych pod nazwą terra de Selinan. We wnętrzu kościoła do najciekawszych elementów należą freski, które pochodzą z około 1260 r. W północno-wschodniej części kościoła znajduje się murowana chrzcielnica. Kościół jest otoczony kamiennym murem z bramą i okrągłą basztą. W otoczeniu kościoła znajduje się renesansowa kapliczka Bożego Ciała z XV w. Kościół jest obecnie otwarty dla publiczności podczas nabożeństw albo na życzenie.

8. Budatiński zamek Wybudowany jako zamek obronny na styku rzek Wah i Kysuce, na skrzyżowaniu drog handlowych. Chroniły go dookoła fosy z wodą. Jego najstarszą cześcią jest późnogotycka czteropiętrowa wieża, prawdopodobnie z ostatniego trzydziestolecia XIII w. Wieża ma wysokość 20 m, szerokość 12 m a mury w niektórych miejscach są grube na 2 m. Oprócz funkcji obronnej, zamek pełnił też funkcję gospodarczą. Zbierano tu myto na drodze do Polski. Zamek przeszedł liczne przebudowy. Najciekawszymi odkryciami było pierwotne wejście, podziemna cześć korytarza oraz studnia z XVI w. i podgrzewane miejsce w podłodze. Zamek jest siedzibą Poważskiego Muzeum. W pomieszczeniach zamku została umieszczona unikalna w skali światowej wystawa drutarstwa. Muzeum do roku 2013 r. będzie w rekonstrukcji. Dla publiczności dostępna jest sala konferencyjna i wybudowane pomieszczenia na dziedzincu zamku.

9. Kościół św. Juraja w Trnové Rzymskokatolicki gotycki kościół św. Juraja znajduje się w dzielnicy Trnové. Wspominany w dokumentach z 1582 r. Jes to jednonawowa drewniana budowla z bierwon w stylu gotyckim z dachem krytym gontem. Obecnie wnętrze kościoła jest otwarte dla publiczności.

10. Synagoga Starą synagogę żydowska gmina w Żylinie wybudowała w 1860 r. Na jej miejscu w latach 1933-34 wybudowano nową, na podstawie projektu słynnego architekta berlińskiego Petera Behrensa. Funkcjonalistyczna architektura z elementami mauretańskimi sprawia, że jest jeden z rzadkich tego typu zabytków architektury na Słowacji. Dziś w budynku znajduje się kino Centrum.

11. Pałac Rosenfeldów Pałac wybudowany w 1907 według projektu Mikuláša Rautera, nosi nazwę jego właściciela Ignáca Rosenfelda. Należy do najpiękniejszych secesyjnych zabytków na Słowacji, wybudowany jako miniatura wiedeńskiego zamku Belveder. Dziś znajduje się tu Centrum Wolnego Czasu Spektrum.

12. Babuškov (Makovického) dom Dom wybudowany w stylu historycznym służył żylińskiemu doktorowi Babuškowi. W latach 1894 - 1904 pracował w nim MUDr. Dušan Petrovie Makovický (1866- 1921), słowacki działacz narodowy i osobisty lekarz znanego rosyjskiego pisarza Lwa Tołstoja (1828 - 1910).

13. Poważska galeria sztuki Jednopiętrowa secesyjna budowla, wybudowana w 1911 r. według projektu budapeszteńskiego budowniczego Karola Kocha, była siedzibą Węgierskiej Królewskiej Pogranicznej Policyjnej Komendy aż rozpadu Austro-Węgier w 1918. Potem była tu siedziba Powiatowego Dowództwa Żandarmerii. Od 1976 jest siedzibą Poważskiej Galerii Sztuki, która oddzieliła się od Poważskiego Muzeum w Żylinie.

14. Dom Rzemiosła Budynek zaczęli budować przedstawiciele Żylińskiego przemysłu i doprowadzili do jego otwarcia w 1910. Na budynku umieszczono w późniejszym okresie napis Dom Rzemiosła Gabriela Barossa (1848 - 1892), Słowaka z Pružiny przy Považskiej Bystrzycy, który był węgierskim ministrem prac publicznych i transportu, mającym zasługi w rozwoju i modernizacji transportu kolejowego na Węgrzech. Od 1889 do 1892 pracował jako minister handlu, założył Bank Przemysłowy, wspierał przemysł i edukację. Na fasadzie budynku stoi jego rzeźba, a na wieżyczkach po obu stronach znajdują się dwie płaskorzeźby z 17 postaciami, symbolizującymi pojedyncze rzemiosła.

Żylina położona jest blisko Republiki Czeskiej i Polski, i to strategiczne położenie służy rozwojowi handlu, przemysłu i logistyki. Żylina to ważny węzeł komunikacyjny, przez który przechodzą drogi łączące Europę północną z południową (E75), a także wschodnią z zachodnią (E50). Jest także ważnym węzłem kolejowym - w kierunku na Polskę, Czechy, Ukrainę, a także na południe: Triest, Rijekę, Belgrad, Koper. W niedalekim Dolnym Hrieovem znajduje się międzynarodowe lotnisko (regularne loty Žilina-Praha-Žilina), a od 2007 r. Żylinę łączy autostrada z Bratysławą. Żylina przeżywa dynamiczny rozwój gospodarczy (który przyspieszyła ostatnia inwestycja KIA Motors Slovakia - kamień węgielny zakładu położono w kwietniu 2004, a już z końcem 2006 zaczęła się produkcja). W mieście jest uniwersytet, specjalizujący się w technologiach informatycznych. Żylina to także miasto teatrów, galerii, muzeów, parków, obiektów sportowych, przyjemnych restauracji, przez jej centrum przechodzi jedna z dłuższych i piękniejszych pieszych promenad na Słowacji.

Obiekty sportowe

Kryty basen Vysokoškolákov 8 tel.: [phone] e-mail: [e-mail] www.zilina.sk/plavaren

Miejski klub hokejowy Športová 5 tel.: [phone] e-mail: [e-mail] www.hokejzilina.sk

Miejski klub sportowy Športová 9 tel.: [phone] e-mail: [e-mail] www.mskzilina.sk

Pierwszy klub golfowy Obežná 5/8344 tel.: [phone] e-mail: [e-mail] , www.golfinvent.sk

Klub tenisowy Za plavároou 1 tel.: [phone] e-mail: [e-mail] www.tenisovyklubzilina.sk

Bowling Bowling Menza, ŽU - Hliny Žilina tel.: [phone] www.menza.sk

Kręgle Kolkáreo Tulák, Nám. E. Fullu 1 tel.: [phone] e-mail: [e-mail]

Galerie

Považská galéria umenia (Poważska galeria sztuki) M. R. Štefánika 2 tel.: [phone] e-mail: [e-mail] www.pgu.sk Galéria Klasik, M. R. Štefánika 129 tl.: ([phone] e-mail: [e-mail] www.galeriaklasik.sk Galéria Aura, Sládkovieova 13 tel.: [phone] e-mail: [e-mail] www.galeriaaura.sk

Muzea

Považské m zeum (Muzeum regionu Poważe), Topoeová 1 tel.: [phone] e-mail: [e-mail] www.pmza.sk Muzeum kultury żydowskiej D. Dlabaea 15 tel.: [phone]

Kina

Kino Centrum, Kuzmányho 1 tel.: [phone] e-mail: [e-mail] www.tatrafilm.sk CineMax, Prielohy 979 tel.: [phone] e-mail: [e-mail] www.cine-max.sk

Zakwaterowanie

PALACE POLOM**** Hviezdoslavova 22 tel.: [phone] e-mail: [e-mail] www.palacehotelpolom.sk

Hotel DUBNÁ SKALA**** Hurbanova 345/8 tel.: [phone] e-mail: [e-mail] www.hoteldubnaskala.sk

Hotel HOLIDAY INN Žilina**** Športová 2 tel.: [phone] e-mail: [e-mail] www.zilina-holiday-inn.com

Hotel Galileo*** Hlinská 25 tel.: [phone] e-mail: [e-mail] www.hotelgalileo.sk

Hotel Boss *** Pivovarská 7 tel.: [phone] e-mail: [e-mail] www.hotelboss.sk

Hotel Garni* Vysokoškolákov 4 tel.: [phone] e-mail: [e-mail] www.domtechza.sk

Penzión Hubert, Framborská 10 tel.: [phone] e-mail: [e-mail] www.hubert-zilina.sk

Penzión Kamélia, Tajovského 1 tel.: [phone] - 53 e-mail: [e-mail] www.penzionkamelia.sk Penzión Vix, Sládkovieova 164/3 tel.: [phone] e-mail: [e-mail] www.vix.sk

Ubytovoa DPMŽ, Košická 2 tel.: [phone] e-mail: [e-mail] www.dpmz.sk

Ubytovoa TAVROS, Hviezdoslavova 48 tel.: [phone]

Internáty Hliny, Hlinská tel.: [phone] Internáty Veeký diel, Vysokoškolákov 20 tel.: [phone]

Praktyczne informacje

Międzynarodowy numer kierunkowy + 421

Kod miasta 041 Informacja o numerach 1181

Kod pocztowy SK - 010 01

Straż pożarna 150

Pierwsza pomoc 155

Policja 158

Miejska policja 159

Numer alarmowy 112

Pomoc drogowa [phone]

Ratownicy górscy 18 300

Pogotowie weterynaryjne [phone]

Operatorzy komórkowi na Słowacji: Orange, T-mobile, Telefónica O2

Dworzec kolejowy: P. O. Hviezdoslava, 010 01 Žilina Tel.: [phone] www.slovakrail.sk www.cp.sk e-mail: [e-mail]

SAD Dworzec autobusowy J. Milca, 010 01 Žilina Tel.: [phone] www.sadza.sk www.cp.sk e-mail: [e-mail]

Przedsiębiorstwo Transportowe Miasta Kvaealova 2, 010 01 Žilina Tel.: [phone] www.dpmz.sk e-mail: [e-mail]

Lotnisko Dolný Hrieov, 013 41 Tel.: [phone] www.letisko.sk www.airport.sk e-mail: [e-mail] Parkowanie płatne w szerszym centrum miasta (II i III strefa). Bilety dostępne w automatach parkingowych.

Urzędy i instytucje

Žilinský samosprávny kraj Samorządny Kraj Żyliński

Komenského 48 011 09 Žilina

Tel.: [phone]

www.regionzilina.sk

e-mail: [e-mail]

Urząd Regionu

Predmestská 1613,

Tel.: [phone]

Inspektorat Policji w Żylinie

Kuzmányho 26, 012 23 Žilina

tel.: [phone], tel.: [phone] tel.: [phone] e-mail: [e-mail]; [e-mail] www.minv.sk

Straż Miejska

Hollého 11, 010 01 Žilina

Tel.: [phone]

www.zilina.sk/mestskapolicia

Zarząd Straży Pożarnej

Nám. Požiarnikov 14, 010 01 Žilina

tel.: [phone]

www.hazz-zi.sk

e-mail: [e-mail]

Zarząd Służby Ochrony Kolei

Kysucká cesta 8212/16/A 01001 Žilina

tel.: [phone], 5O7 53 11, [phone],

e-mail: [e-mail]

www.zelpol.gov.sk

Szpital

V. Spanyola 43, 012 07 Žilina

tel.: [phone]

www.nspza.sk

e-mail: [e-mail]

Urząd odpowiedzialny za system parkowania

Košická 2, 010 65 Žilina

tel.: [phone]

www.parkovaniezilina.sk

e-mail: [e-mail]

Urzędy pocztowe

Pošta Žilina 1,

Sládkovieova 14, tel.: [phone]

Pošta Žilina 2,

P. O. Hviezdoslava 3,

tel. : [phone]

Pošta Žilina 8,

Poštová 1/3049,

tel.: [phone]

Pošta Žilina 10,

Hypermarket TESCO,

Košická 3,

tel.: [phone]

www.posta.sk

Taksówki

AA city taxi

[phone], [phone]

MK SKY

[phone], [phone]

LUNA TAXI

[phone], [phone]

Centra handlowe

Obchodné centrum DUBEO

Vysokoškolákov 52,

010 08 Žilina,

Tel.: [phone]

Hipermarket Carrefour SK

Vysokoškolákov 52, 010 08 Žilina,

Tel.: [phone] Hipermarket

TESCO Žilina

Košická 3, 010 31 Žilina,

Tel.: [phone]

MAX

Prielohy 979, 010 01 Žilina,

Tel.: [phone]

Instytucje kultury

Teatr miejski

Horný val 3

tel.: [phone]

www.divadlozilina.eu

e-mail: [e-mail]

Teatr kukiełkowy

Kuzmányho 6, 011 37 Žilina

tel.: [phone]

www.bdz.sk

e-mail: [e-mail]

Miejska orkiestra

Dolný val 47, 011 28 Žilina

tel.: [phone]

www.slovaksinfonietta.sk

e-mail: [e-mail]

Regionalny ośrodek kultury

Makovického dom, Horný val 20, 011 82 Žilina

tel: [phone]

www.kultura-zilina.sk

e-mail: [e-mail]

Dom Macierzy Słowackiej

Hollého 11, 010 01 Žilina

tel: [phone]

www.matica.sk

e-mail: [e-mail]

Biblioteka

A. Bernoláka 47, 011 77 Žilina

tel.: [phone]

www.zilinska-kniznica.sk

e-mail: [e-mail]

Stanica Žilina - Zárieeie (Centrum współczesnej sztuki)

Závodská cesta 3, 010 01 Žilina

tel: [phone]

www.stanica.sk

e-mail: [e-mail]