Stara Łomża. Początki w załomach Narwi

Czy na pewno wszyscy pamiętają, że Łomża tak naprawdę mogłaby znajdować się troszkę gdzie indziej niż teraz? Stałoby się tak, gdyby nie najazdy Litwinów i Jaćwingów, które wyniszczyły grodzisko

Stara Łomża. Początki w załomach Narwi

Czy na pewno wszyscy pamiętają, że Łomża tak naprawdę mogłaby znajdować się troszkę gdzie indziej niż teraz? Stałoby się tak, gdyby nie najazdy Litwinów i Jaćwingów, które wyniszczyły grodzisko

Czy to możliwe? Tak. Otóż początków Łomży należy szukać w odległości 5 km od obecnej Łomży, w pobliżu wsi Stara Łomża i przysiółka Szur. Tam właśnie został wzniesiony jeden z najbardziej wysuniętych na północny wschód grodów obronnych Mazowsza. Pozostałością po nim jest dziś olbrzymie grodzisko zwane Góra Królowej Bony oraz Wzgórze św. Wawrzyńca.

Troszkę historii

Łomża powstała na dawnych, kresowych ziemiach północno-wschodniego Mazowsza, które za pierwszych Piastów były najbardziej narażone na najazdy Jaćwingów, Prusów i Litwinów. Pierwotny gród powstał nad załomem rzeki Narwi, w miejscu trudno dostępnym, na wschód od dzisiejszej wsi Stara Łomża. Założenie grodu archeologowie datują na wiek X-XII. Miał on za zadanie strzec przeprawy przez rzekę. Znajdował się na linii obronnej wschodniej granicy, której broniły inne osady o charakterze obronnym (Wizna, Nowy Gród, Mały Płock). Jego ludność wykończona napadami Litwinów i Jaćwingów przeniosła się kilka kilometrów w dół Narwi.

Rozwój grodu łomżyńskiego

Pod koniec IX wieku na cyplu wysoczyzny, podmywanej od wschodu nurtem Narwi, powstała niewielka osada. W ciągu X wieku przekształciła się w ludną i bogatą miejscowość targową. Wiek później został zbudowany gród. Długo nie postał: spalili go w końcu tego lub na początku następnego stulecia Jaćwingowie na spółkę z Litwinami.

Ale łomżanie byli uparci. Około połowy XII wieku ponownie przystąpili do fortyfikowania terenu, wznosząc gród właściwy i dwa podgrodzia otoczone własnymi wałami. Znowu gród zaczął pełnić rolę strategiczną i handlową. Był ośrodkiem życia administracyjnego oraz wojskowego, a osada rozłożona wokół niego spełniała funkcje gospodarcze, religijne i dała początek miastu.

W XIII wieku znów go zdobyli i spalili Litwini. Centrum życia gospodarczego i wojskowego, jakim był, przestało istnieć. Za półtora wieku to centrum odżyło kilka kilometrów w dole rzeki i nowe miasto - Łomża - rozkwitło życiem.

Włodzimierz Rakowski z Urzędu Gminy: - Największą atrakcją gminy łomżyńskiej jest potężne grodzisko z około X wieku znajdujące się w okolicach Starej Łomży. Warto tam pojechać choćby dlatego, by wspiąć się na Górę Królowej Bony, skąd rozciąga się przepiękny widok na starorzecze Narwi.

Co warto zobaczyć w pobliżu Starej Łomży?

Wzgórze św. Wawrzyńca

Z tym miejscem tradycja wiąże postać św. Brunona z Kwerfurtu (zmarłego w 1009 r.). W podróży misyjnej miał zatrzymać się w grodzie i założyć kościół św. Wawrzyńca. Świątynia ta lub kolejna służyła mieszkańcom grodu i podgrodzia.

Grodzisko z X-XII wieku

Info turystyczne:

Stara Łomża jest oddalona o 71 km od Białegostoku, 5 km od Łomży.

Dojazd: najpierw autobusem do Łomży (7, 8, 11.30, 13.20, 14), a stamtąd do Pniewa przez Siemień (8.15, 12.15, 14.00, 15.35).

Nocleg: najlepiej pod namiotem w miejscu wiekowego grodziska lub w Łomży.

Wyżywienie: w Starej Łomży jest bar Krzyś, sklep spożywczy.

Swoją nazwę Łomża zawdzięcza najprawdopodobniej załomom silnie meandrującej w pobliżu Starej Łomży Narwi.