Brańsk historią stoi
Zabytków w tym mieście nie ma wiele, bo i niewiele ich ocalało po burzliwej przeszłości Brańska. Ale w powietrzu do tej pory czuje się klimat czasów, gdy bywali tu królowie i najwięksi możnowładcy
Jak stwierdzili archeolodzy, pierwszy człowiek zawędrował w okolice Brańska już w schyłkowym paleolicie, a osadnictwo istniało tutaj przez cały okres starożytny. Pierwszym zaczątkiem miasta było grodzisko zbudowane już na przełomie X/XI w., a pierwsze zachowane dokumenty, mówiące o Brańsku, pochodzą z I połowy XV w...
Żeby naszych Czytelników nie zanudzać długimi historycznymi wywodami, wspomnę tylko najciekawsze zdarzenia. Zapewniam, że od tej pory, gdy Wasz wzrok podczas przeglądania mapy zatrzyma się na nazwie Brańsk, będzie to już inne spojrzenie niż do tej pory.
W połowie XV wieku Brańsk przejściowo wchodził w skład Mazowsza i był stolicą ziemi. W 1493 r. w Wilnie, z rąk wielkiego księcia litewskiego Aleksandra Jagiellończyka, Brańsk otrzymał jako pierwsze miasto na Podlasiu pełne miejskie prawo magdeburskie.
W XVI w. z Brańskiem silnie byli związani król Zygmunt I i jego żona Bona. Król w 1532 r. rozpoczął prawie 300-letnią tradycję brańskich sejmików szlacheckich. Bona pomogła zaś mieszczanom uwolnić się od wyzysku wojewody wileńskiego Gasztołda, przeciwstawiła się przeniesieniu sądów ziemskich do Tykocina, ufundowała szpital Świętego Ducha i przytułek dla ubogich.
W 1569 r., w czasie unii lubelskiej, mieszczanie brańscy jako pierwsi z Podlasia poprosili króla o włączenie Brańska do Korony, więc Zygmunt August wydał mieszczanom specjalny przywilej.
Te zdarzenia odbiły się głośnym echem w całej Rzeczypospolitej: sąd grodzki skazał w 1628 roku na śmierć 26 szlachciców - banitów, którzy dopuścili się na Podlasiu licznych mordów i gwałtów. Egzekucji w ciągu jednego dnia dokonał kat miejski, co było absolutnym rekordem Polski. Zręczność kata była przyczyną powstania przysłowia: "A bodaj cię kat brański oprawił!".
Wysoka ranga miasta sprawiła, że było ono odwiedzane przez królów Polski, możnowładców, polityków, ludzi kultury, m.in. Zygmunta Starego, Stefana Batorego, Łukasza Górnickiego, Bogusława Radziwiłła czy Stanisława Poniatowskiego.
Brańsk słynął na Podlasiu z poniedziałkowych targów i czterech dorocznych jarmarków. W XVIII i XIX w. funkcjonowała w Brańsku stacja pocztowa, na trasie z Warszawy do Mitawy.
W latach ok. 1780-1817 pracował w brańskim archiwum ziemskim Ignacy Kapica-Milewski, znany archiwista i autor "Herbarza" szlachty podlaskiej i mazowieckiej.
W styczniu 1826 r. doszło w Brańsku do dużego wystąpienia dekabrystów. Oficerowie i żołnierze z Samodzielnego Korpusu Litewskiego odmówili złożenia przysięgi na wierność carowi. Bunt stłumiono, a przywódców zesłano na Syberię. Warto też dodać, że brańszczanie zawsze aktywnie uczestniczyli w zrywach narodowych w 1830 i 1863 r.
Na początku XX w. w Brańsku był kościół katolicki, cerkiew prawosławna i aż sześć żydowskich domów modlitwy. W latach 1906-1920 mieszkał i pracował tutaj rabin Szymon Szkop, jeden z ówczesnych największych znawców judaizmu.
apla
Z Brańska wszędzie jest blisko. Można stąd się wybrać na wycieczkę samochodową, rowerową lub pieszą. W okolicy można wybrać się do którejś z następujących miejscowości: Drohiczyn (50 km), Ciechanowiec (skansen, 23 km), Hodyszewo (sanktuarium maryjne, 12 km), Rudka (zabytkowy pałac Ossolińskich i barokowy kościół) i rezerwat przyrody Koryciny (7-12 km), Domanowo (drewniany kościół z XVIII w., 7 km), Białystok (50 km), Tykocin (synagoga, barokowa zabudowa, 50 km), Białowieża (75 km) oraz Grabarka (miejsce kultu prawosławia) i Mielnik nad Bugiem.
