Nazwa "kalwaria" to określenie rozpowszechnionego w czasach kontrreformacji dla określenia zespołu kościołów i kaplic symbolizujących stacje Męki Pańskiej, zakładanego na podobieństwo wzgórza w Jerozolimie. Sanktuarium Zebrzydowskie ufundowane na początku XVII wieku przez Mikołaja Zebrzydowskiego to najważniejszy po Jasnej Górze cel pielgrzymek w Polsce. Ale miejsce to ma znaczenie nie tylko religijne, to także jeden z najciekawszych w kraju zespołów krajobrazowo-architektonicznych oraz światowej klasy zabytek wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO.
W jego skład wchodzi barokowa bazylika Matki Bożej Anielskiej , klasztor OO. Bernardynów oraz kilkadziesiąt pięknie położonych kaplic .
Wyjątkowo ciekawe jest barokowe wnętrze bazyliki z renesansowymi, bogato inkrustowanymi zdobieniami, barokową amboną oraz sklepieniem z modernistyczną polichromią Włodzimierza Tetmajera. W jednej z trzech kaplic przylegających do kościoła znajduje się szczególnie cenny dla wiernych obraz Matki Boskiej kalwaryjskiej namalowany w 1641 roku przez Stanisława Paszkowskiego.
K lasztor z Sanktuarium Maryjnym jest budowlą późnobarokową, przechodzącą w styl rokoko z charakterystycznymi krużgankami. Wnętrze ozdobione jest cennymi obrazami i bogato inkrustowanym wyposażeniem oraz zabytkowymi stallami.
Szczególnym elementem zespołu zebrzydowskiego są tzw. dróżki , czyli alejki spacerowe pomiędzy głównymi zabudowaniami sanktuarium a barokowymi i manierystycznymi kaplicami. Dróżki ciągną się kilometrami w malowniczej scenerii wzgórz i lasów. Tymi alejkami nieraz przechadzał się Karol Wojtyła, szukając tu spokoju i modlitewnego skupienia.
Kalwaria Zebrzydowska na liście UNESCO
Tak o powodach wpisania Sanktuarium w Kalwarii Zebrzydowskiej na listę Światowego Dziedzictwa UNESCO pisze komitet: "Kalwaria Zebrzydowska stanowi wyjątkowy zabytek kultury, w którym krajobraz przyrodniczy wykorzystano jako otoczenie dla symbolicznego przedstawienia w postaci kaplic i dróg poszczególnych stacji Męki Chrystusa. W wyniku tego powstał przepiękny krajobraz kulturowy nacechowany wartościami duchowymi, w którym elementy przyrodnicze i sztucznie stworzone przez człowieka łączą się w harmonijną całość." (źródło: www.kalwaria.eu ).
Kalwaria Zebrzydowska - miasteczko
Samo miasteczko jest atrakcyjne ze względu na swoje malownicze położenie, usytuowane jest bowiem w dolinie, pomiędzy dwoma pasmami niskich, porośniętych bukowo-dębowymi lasami gór (Beskidu Makowskiego i Pogórza Wielickiego).
Inne zabytki w okolicy to między innymi:
- Mieszczańskie kamienice z kramami odpustowymi
- Dworki w Zakrzowie, Stryszowie i Zarzycach Wielkich
- Pustelnia Pięciu Braci Polaków, Pustelnia Św. Rozalii
- Cmentarze parafialne i cmentarz wojenny
- Zbójeckie gniazdo Włodkowa
- Twierdza Konfederatów Barskich na szczycie Lanckorony
- Warownia Radwanitów w Zebrzydowicach
