Wyspa Hailing pod ostrzałem fajerwerków
Na przełomie września i października Chińczycy obchodzą dwa ważne święta: Święto Księżyca (na którym oparty jest chiński kalendarz) oraz rocznicę założenia Chińskiej Republiki Ludowej. Dla zwykłego Chińczyka znaczy to tyle, że może się w końcu udać na dwutygodniowe wakacje. Dla zagranicznego turysty - przepełnione pociągi i hotele, tłumy przy każdej atrakcji turystycznej oraz nagły wzrost cen. Pierwotnie w tym okresie zaplanowaliśmy pobyt w Hong Kongu, jednak w ostatniej chwili zmieniliśmy zdanie i postanowiliśmy na odludnej wysepce Hailing przeczekać zmasowany napór Chińczyków.
Malutka wyspa Hailing leży pośrodku wybrzeża Morza Południowochińskiego i jest praktycznie nieznana turystom, w przeciwieństwie do ogromnej wyspy Hainan, określanej mianem Karaibów Chin. Jechaliśmy więc na wyspę Hailing z nadzieją znalezienia małego, przytulnego guesthouse'a przy pustej i dziewiczej plaży. Niestety w miasteczku Zhapo zastaliśmy jedynie duże hotele, w których cena szybowała z prędkością światła w granice pięciuset złotych za noc, ilekroć pojawialiśmy się przy recepcji. Ze zwieszonymi głowami i perspektywą spędzenia czterech dni w portowym mieście, postanowiliśmy podjechać jeszcze na Srebrną Plażę, kuszącą pięknymi widokami w folderze reklamowym. Po przybyciu na miejsce zamiast opisanych w broszurce resortów zastaliśmy jedynie opuszczone ruiny straszące powybijanymi oknami. I właśnie w tym przedziwnym miejscu naszym oczom ukazał się upragniony widok - malutki guesthouse przy pustej plaży. Ceny pokoi były dla nas wciąż zabójcze, jednak okazało się, że właściciel prowadził również wypożyczalnię namiotów dla amatorów wypoczynku pod chmurką. Wypożyczyliśmy więc dwa namioty i rozbiliśmy się na plaży przypominając sobie licealne czasy. Pierwsza noc była próbą przetrwania. Wieczorem chińscy sąsiedzi pokazali nam jak świętować pełnię księżyca, wystrzeliwując dziesiątki petard tuż nad naszymi głowami. Kiedy festiwal fajerwerków się skończył, zerwał się porywisty wiatr, poważnie naruszając wątłą konstrukcję chińskiego namiotu. Po wichrowej nocy przenieśliśmy się jednak nad ranem w osłonione miejsce i już bez przeszkód mogliśmy się cieszyć słonecznym plażowaniem. W dodatku, gdy tylko w przyhotelowej restauracji poznaliśmy przyjaciela szefa, jakość obsługi polepszyła się, a ceny posiłków obniżyły. Dla przyjezdnych Chińczyków stanowiliśmy zresztą nie lada atrakcję i nie obyło się bez licznych toastów za przyjaźń polsko-chińską. Niestety trzeciego dnia spadł deszcz, nasze wodoodporne namioty zaczęły przemakać i musieliśmy się ewakuować z powrotem do miasta.
Hongkong, czyli Chińczycy w irlandzkim pubie
Kiedy po przekroczeniu granicy Chin z Hongkongiem kierowca autobusu wjechał na lewą stronę drogi, zaczęliśmy dostrzegać, że jesteśmy już w dawnej kolonii brytyjskiej. Na pierwszy rzut oka widać, że Hongkong na każdym kroku nasycony jest wyspiarską cywilizacją. Znaki drogowe, dwupiętrowe autobusy, reklamowe billboardy niczym nie różnią się od tych z londyńskiej ulicy. Dzieci spacerują po szkole w "oksfordzkich" mundurkach, a dorośli swobodnie rozmawiają wystając z butelką piwa przed irlandzkim pubem. Aż trudno byłoby uwierzyć, że Brytyjczycy opuścili to miasto trzynaście lat temu, gdyby nie liczne tradycyjne witryny chińskich sklepów, wyłamujące się z nakazu dwujęzycznych napisów.
Sytuacja polityczna Hongkongu przypomina istnienie Wolnego Miasta Gdańsk. Po wygaśnięciu brytyjskiej licencji na te tereny w 1997 roku Hongkong powrócił do Chin i jednocześnie stał się odrębnym pseudo-państwem, z autonomią we wszystkich dziedzinach, za wyjątkiem polityki zagranicznej i sił zbrojnych. Nawet Chińczycy nie mogą zrozumieć, dlaczego przy wjeździe do tego państwa-miasta muszą wykupić wizę i wymieniać yuany na egzotyczne dolary hongkońskie (dokładnie rzecz ujmując obowiązuje ich wiza przy pobycie dłuższym niż tydzień). Jakie są więc powody, że władze w Pekinie tak pieszczą się z Hongkongiem i nie przyłączą go całkowicie do swojego terytorium? Odpowiedzi można poszukać w bogato wyposażonym Muzeum Historii Hongkongu.
Do pierwszej połowy dziewiętnastego wieku, przed nadejściem Anglików, obszar ten był zapyziałą, bezludną dziurą. Po powstaniu kolonii cała napływowa ludność wychowała się już na europejskich wzorcach. W dodatku, po 1949 roku, zwłaszcza w mrocznych czasach rewolucji kulturalnej, Hongkong stał się azylem dla ludzi prześladowanych przez dyktaturę Mao. Dlatego prawie siedmiomilionowa społeczność miasta jest bardzo wrażliwa na podporządkowanie się twardym rządom w Pekinie. Mimo to "Specjalny Region Administracyjny Hongkongu" został ustanowiony na pięćdziesiąt lat. Po tym czasie , jeśli nic się nie zmieni, na ulicach zawisną czerwone flagi, angielskie napisy zostaną zastąpione przez chińskie znaczki, a dzieci zamiast "oksfordzkich" mundurków założą szarfy pionierów.
Kowloon jak małe Delhi
Dzielnica Kowloon, w której znajdował się nasz hostel, stanowi od lat naturalne siedlisko dla przybyszów z Indii i krajów afrykańskich. W owym "małym Delhi" według hinduskich zwyczajów pełno jest więc naganiaczy próbujących zwieść turystę do "eleganckiego hostelu", najlepszego w okolicy. Jest to tym bardziej frustrujące, że w jednym ogromnym budynku może zmieścić się przynajmniej dwadzieścia hosteli, czasem ze zdublowanymi nazwami. Sam właściciel naszego prowadził jeszcze trzy inne na tym samym piętrze. Wszystko to podobno z powodu przepisów zakazujących posiadania hostelu z ilością pokoi większą niż osiem.
Kiedy wkracza się do takiego mrówkowca można zrozumieć, w jaki sposób na 1100 km kwadratowych zmieściło się siedem milionów ludzi. Na parterze aż buzuje od okrzyków naganiaczy, handlarzy elektroniką, i sprzedawców kebabów. W niekończącym się labiryncie wyższych kondygnacji znajdują się hostele, hinduskie firemki, salony fryzjerskie, restauracje, pralnie i całe mnóstwo innych miejsc o nieodgadnionym przeznaczeniu. Najważniejszymi urządzeniami w budynku są więc windy kursujące nieprzerwanie przez dwadzieścia cztery godziny na dobę wywożąc na wyższe piętra przeróżnej maści towary, mieszkańców i gości hotelowych. W godzinach szczytu ustawiają się do nich kilkunastometrowe kolejki, których porządku pilnują spokojni ochroniarze. Każdy centymetr kwadratowy w Hongkongu jest na wagę złota. Po wejściu do hostelowego pokoju zastaliśmy łazienkę rozmiarów spiżarni, a z łóżka mogłem swobodnie przycisnąć nogą każdy włącznik światła. Leżąc tak, wciśnięty pomiędzy maleńkie okno a drzwi, próbowałem sobie wyobrazić życie wielodzietnej, chińskiej rodziny w tej klitce.
Złotego Rolexa tanio sprzedam
Ulicznego przechodnia w Hongkongu oślepiają witryny sklepów wypełnionych tym, czego wszyscy szukają w tym mieście najbardziej - tanią elektroniką. Nazwy Canon, Sony czy Panasonic świecą się w każdej ulicznej budzie, w której na półkach stoją najnowsze zdobycze światowej techniki. Początkowo i nas ogarnął szał zakupów, jednak kiedy odwiedzając "bezpieczny" sklep (czyli taki, który po zakupie nie ładuje do pudełka podstawionej tandety) nie mogliśmy porozumieć się z nieprzyjemnym sprzedawcą, doszliśmy do wniosku, że lepiej wydać trochę więcej pieniędzy we własnym kraju i potem spać spokojnie.
Oprócz sprzętu elektronicznego w Hongkongu królują również drogie zegarki i szyte na miarę garnitury. Każdy turysta płci brzydkiej, nawet jeśli wygląda jakby właśnie wrócił z dżungli, jest dla hinduskiego naganiacza idealnym klientem do zakupu złotego Rolexa lub jedwabnej marynarki. Nie wiem ile razy usłyszałem zdania typu: "Hello Mister, do you want a watch?" albo "Nice suit for you". Po dziesiątym razie przestałem kompletnie zwracać na nie uwagę.
Makau - Las Vegas Wschodu
Jeżeli już Hongkong wydaje się sztucznym tworem, oderwanym od chińskiej rzeczywistości, to Makau jest wyspą jak z bajki napisanej w języku portugalskim. Ten malutki kawałek lądu został podarowany Portugalczykom przez chińskiego cesarza w 1557 roku jako nagroda za przepędzenie z tych terenów uciążliwych piratów. Odtąd stał się ważnym dla Europy portem handlowym, jednak po rozbudowaniu Hongkongu przez Anglików stracił na znaczeniu, aż w 1999 roku wrócił z powrotem do Chin. Podobnie jak jego brytyjski sąsiad, będzie przez pięćdziesiąt lat istnieć jako specjalny region administracyjny. Wyjeżdżając z Hong Kongu do Makau trzeba więc przekroczyć kolejną granicę i wymienić dolary hongkońskie na "portugalskie" patacas (chociaż dolarami można tutaj również płacić). Jeśli więc Chińczyk z Shenzen pracuje w Makau musi każdego dnia aż cztery razy przekraczać granicę!
Podstawą istnienia obecnego Makau jest opium XXI wieku, czyli hazard. Rokrocznie, podczas Chińskiego Nowego Roku, do Makau zjeżdżają bogaci Chińczycy, aby wydać fortunę w kasynach, a przy okazji skorzystać z innych uciech swobodnego miasta. "Las Vegas Wschodu" - to popularne określenie Makau, które może tym samym odstręczyć od wizyty niewinnego turystę. Jeśli jednak ominiemy szeregi kasyn stojące przy porcie i zagłębimy się w zakamarki starego miasta, poczujemy nagle atmosferę portugalskiej Lizbony. Uliczki o ciepło brzmiących nazwach: Rua da Felicidade, Travessa de Sao Domingos lawirują pomiędzy kolonialnymi willami, barokowymi kościołami i zacienionymi przez palmy, spokojnymi placykami. Oprócz spaceru po starej części miasta można również odwiedzić kameralne Muzeum Historii Makau, przyglądnąć się Matce Boskiej w Kościele Św. Augustyna, oraz najeść się do syta w przydrożnej knajpce brazylijskiej - co właśnie w takiej kolejności wykonaliśmy.
Chińskie menu jak pole minowe
Siadając przy stole w chińskiej restauracji otrzymujemy z rąk kelnera menu wielkości atlasu geograficznego. Jeśli mamy trochę szczęścia znajdziemy tam angielskie napisy, które pomogą rozróżnić rodzaje potraw, jednak w większości przypadków, dla zagranicznego turysty w tym momencie rozpoczyna się podróż w nieznane, która może zakończyć się pełnią zachwytów lub szeregiem rozczarowań. Choć ilość dań do wyboru jest zawsze imponująca, część z nich nie nadaje się dla nas do spożycia. Chińczycy bowiem nie pogardzą żadną częścią serwowanej zwierzyny, zjadając ją dosłownie od głowy po pazury. Musiało minąć kilka tygodni zanim nauczyliśmy się przechodzić przez to kulinarne pole minowe i w końcu po wielu wzlotach i upadkach wybraliśmy kilka potraw, które możemy polecić w ciemno. Najwięcej z nich pasowałoby do rodzaju przystawek przed głównym daniem. Najbardziej zapadły nam w pamięć, podawane w Xi'an chrupiące cząstki ziemniaków zapiekane w cukrowej polewie; tybetańskie, parowane pierożki momo nadziewane mięsem lub warzywami, czy też różnokolorowe pierogi gotowane w wodzie (ze szpinakiem, trawą cytrynową albo owocami morza), które jedliśmy w Huang Shan. Jako główne danie powtórzylibyśmy kaczkę po pekińsku, pokrytą chrupiącą skórką, z cieniutkimi naleśnikami z mąki ryżowej, surowymi warzywami oraz przepysznym śliwkowo-sojowym sosem. Nie pogardzilibyśmy również soczystym, dorodnym stekiem z tybetańskiego jaka, chyba, że akurat mielibyśmy ochotę na ostrego kurczaka gong-bao z orzechami z kuchni syczuańskiej. Będąc nad morzem zawsze wybierzemy świeże krewetki w czosnkowym masełku, podawane ze smażoną kapustą. Wszystkim daniom oczywiście towarzyszy nieodzowne "mifan" - czyli gotowany ryż i serwowana na wejściu herbata.
Nasze chińskie menu ubogie jest niestety w desery, dlatego musielibyśmy zadowolić się kruchym, przypominającym faworki ciastem, którym zajadaliśmy się w Huang Shan. Ewentualnie na koniec możemy wziąć do ręki po kawałeczku tradycyjnego migdałowego ciasteczka z Makau.
Do popicia wszystkich smakołyków, poza wspomnianą herbatą, zazwyczaj wystarcza wszechobecne piwo Tsingtao. Znacznie lepiej smakuje jednak "Lhasa Beer" - reklamowane jako "najwyższe piwo na świecie" lub naturalnie pędzony, tybetański chang o pszenicznym smaku. Amatorom oryginalnych doznań polecamy herbatę z mlekiem jaka, smakoszy kawy natomiast ostrzegamy: dobrej kawy w Chinach nie znajdziecie!
Chiny odarte ze złudzeń
W poprawnej chińskiej telewizji obejrzałem raz program o tajemniczym tytule "Czy da się pogodzić Konfucjusza z kulturą chrześcijańską". Pod tym mało interesującym pytaniem kryło się jednak znacznie ważniejsze dla współczesnego świata: Czy aspirujące do miana lidera gospodarczego Chiny mogą nawiązać dialog cywilizacyjny z Zachodem? Gdybym teraz, po dwóch miesiącach pobytu w Chinach, mógł się w takim programie wypowiedzieć, stwierdziłbym, że za duża jest między nami mentalna przepaść, byśmy ją mogli zasypać dialogiem. Mieszkaniec Europy po pewnym czasie zaczyna się czuć poirytowany i zmęczony brakiem obiektywnych informacji w mediach, niemożnością wyrażania wolnych myśli, czy po prostu blokadą niektórych witryny internetowych (Youtube, Facebook). Dodatkowo dobijająca jest absolutna dominacja tematu pieniądza w rozmowach z Chińczykami. "Uwielbiam ten kraj" - przekonywali mnie ekspaci (obcokrajowcy mieszkający stale za granicą z własnego wyboru) ale pytani dokładniej wskazywali jedynie na możliwość dużych zarobków i nauki języka. Kontaktując się po pracy jedynie pomiędzy sobą nie mają więc tak naprawdę pojęcia, co się dzieje pod powierzchnią gospodarczego sukcesu. Przeciętny Chińczyk na wiele spraw będzie przymykał oczy, dopóki nie odbierze mu się nadziei na lepsze jutro. "Oni mają swoje biznesy, a ja mam swoje. Dopóki się nie wtrącają, wszystko jest w porządku" - odpowiedział mi Tommy z Yichang na pytanie, co myśli o swoim rządzie. "Chiny stwarzają pozory otwartego kraju, ale nim nie są" - stwierdził bardziej wrażliwy mieszkaniec Hongkongu i sądząc po tym, co dzieje się ostatnio wokół Pokojowej Nagrody Nobla dla więzionego, chińskiego intelektualisty, przyznaję mu w pełni rację. Reszta niech będzie milczeniem, bo niezręcznie jest wspominać o pluciu, charkaniu i ogólnym braku kultury wśród Chińczyków - oczywiście według naszych standardów. Przyjechaliśmy do Pekinu z myślą o zamieszkaniu tu kiedyś na rok czy dwa, wyjeżdżamy zmęczeni, odliczając minuty dzielące nas od przekroczenia granicy z Wietnamem.
O autorach Joanna i Grzegorz Zalescy 14 czerwca wyruszyli w roczną podróż dookoła świata. Na trasie ich podróży znajdą się: Łotwa; Rosja, Uzbekistan, Kirgistan, Kazachstan, Mongolia, Chiny (z Tybetem), Wietnam, Kambodża, Indie, Tajlandia, Birma, Malezja (z częścią na Borneo), Indonezja, Australia (tylko Sydney), Peru, Boliwia, Chile, Argentyna, Urugwaj, Brazylia. Turystyka.gazeta.pl objęła patronat nad tą podróżą.
