Zamek Lipowiec: historia zamku obronnego
Zamek Lipowiec w Babicach usytuowany jest na wapiennym wzgórzu, będącym częścią Garbu Tenczyńskiego. Pierwotnie znajdował się w rękach rodu Gryfitów, przez krótki czas zarządzał nim natomiast klasztor w Staniątkach, którego przełożoną była córka Klemensa Gryfity. Zamek Lipowiec pozostawał w rękach zakonu do 1243 r., kiedy to został nabyty przez biskupa krakowskiego Jana Prandota. Zamek pozostawał we władaniu biskupstwa aż do 1789 r. W tym okresie kilkakrotnie był przebudowywany i nadawano mu nowy wygląd. Z okresu panowania Władysława Łokietka zachowała się wolnostojąca okrągła wieża oraz studnia. W kolejnych latach przebudowie uległ system obronny zamku Lipowiec, a także jego górna kondygnacja. Inicjatorami prac remontowych byli ówcześni biskupi krakowscy: Wojciech Jastrzębiec i Zbigniew Oleśnicki. Do dziś zachowały się tablice pamiątkowe z ich herbami. Zamek Babice został w tym okresie rozbudowany o skrzydło zachodnie i północne, powstała kaplica, kuchnia oraz kilka sal reprezentacyjnych.
Wygiełzów zamek: więzienie dla duchownych i nie tylko
Jakie tajemnice skrywa Wygiełzów? Zamek Babice przez wiele lat był obiektem więziennym dla osób podlegających jurysdykcji duchownej. W dawnych czasach osoby duchowne nie mogły być sądzone przez osoby świeckie, w związku z czym procedura sądowa odbywała się wewnątrz stanu. Za panowania Kazimierza Jagiellończyka, władza sądownicza biskupów krakowskich została nawet rozszerzona na świeckich mieszkańców ziem lipowieckich. W lochach zamku byli więc przetrzymywani nie tylko duchowni, którzy naruszyli prawo kanoniczne, ale też np. propagatorzy reformacji, która szerzyła się w Europie w XVI w. Wśród najbardziej znanych działaczy reformacyjnych, którzy byli więźniami zamku w Lipowcu, można wymienić:
- Macieja z Robczyc
- Franciszka Stankara
Z pobytem Franciszka Stankara w lochach zamku Lipowiec w Babicach, wiąże się ciekawa legenda. Jego pobyt w więzieniu była bardzo krótki, a to za sprawą zwolenników reformatora oraz córki strażnika więziennego, która zakochała się w Stankarze. Stankar wykorzystał naiwność młodej dziewczyny i uwiódł ją. Córka strażnika dostarczyła Stankarowi do celi linę, dzięki której udało się mu opuścić loch. Dziewczyna została jednak oszukana, a po opuszczeniu więzienia, ślad po Stankarze zaginął. Podobno do dziś można dostrzec wśród ruin zamku w Babicach postać białej damy, czyli córki strażnika więziennego opłakującej swój los.
Babice: zamek w okresie upadku
XVII w. okazał się bardzo nieszczęśliwy dla twierdzy Babice. Zamek w 1629 r. poważnie ucierpiał z powodu pożaru, jaki wzniecili przypadkiem robotnicy podczas zwożenia siana z pól do pomieszczeń gospodarczych. Zniszczeniu uległa wówczas drewniana zabudowa gospodarcza oraz część zamku górnego. Kolejny cios zadał Babicom najazd wojsk szwedzkich w czasie potopu w 1655 r. Na zamku w Lipowcu przebywał wówczas Paul Würtz - generał w służbie Karola Gustawa, który obrał twierdzę jako swoją kwaterę. Blisko dwuletni okres przebywania Szwedów na zamku Lipowiec w Babicach, przyczynił się do gwałtownego upadku twierdzy. Zamek został ograbiony i zdewastowany przez Würtza. XVIII w. to z kolei okres trwającego kilkanaście lat "zrywu" zamku Lipowiec w celu odbudowy swojego dawnego znaczenia. W 1720 r., za sprawą biskupa Felicjana Szaniawskiego, zamek w Babicach stał się domem rekolekcyjnym dla duchownych. Na początku XIX w. w budowla została zniszczona przez kolejny pożar. Ogień zniszczył dach, część murów obronnych oraz wnętrz. Kolejne lata to okres dalszego niszczenia zamku Lipowiec w Babicach i przekształcania go w trwałą ruinę. Dziś zamek Babice podlega pod Muzeum Małopolski Zachodniej w Wygiełzowie.
Zamek w Lipowcu i zamek Tenczyn w jeden dzień
Zamek w Lipowcu i zamek Tenczyn położone są w obrębie jednego pasma wzniesień tj. Garbu Tenczyńskiego. W związku z tym, odwiedzając Wygiełzów, zamek w Rudnie jest prawie na wyciągnięcie ręki. Ścieżka między obiema budowlami średniowiecznymi może być ciekawą trasą dla miłośników jazdy na rowerze. Odległość zamku w Lipowcu od zamku w Tenczynie wprawny rowerzysta pokona w ok. godzinę, ale warto nieco przystanąć na trasie i poznać okolicę, która jest świadkiem ciekawych historii, sięgających czasów średniowiecza.
Zobacz też: Zamek w Ogrodzieńcu - perła Szlaku Orlich Gniazd. Poznaj historię zamku, którego strzeże czarny pies
