Porto - słodkie wino nierozłącznie związane z historią samego miasta Porto, jak i z pewnością najsłynniejsze wino Portugalii, wciąż pozostaje symbolem tego kraju. Niewątpliwie jest to także najbardziej znane wzmacniane wino na świecie, które podbiło serca i zdobyło uznanie na wszystkich kontynentach.
Porto powstaje wyłącznie na obszarze ok. 250 tys. hektarów obejmującym dolinę Douro i jej dopływy. Cały ten region wyróżniający się specyficznymi warunkami klimatycznymi wyznaczył markiz Pombal już w 1756 r. Tereny położone wzdłuż Douro obejmują wzgórza stromo schodzące do rzeki, obecnie w całości pokryte tarasami, na których rosną winorośle. Z racji specyficznego położenia winnic, prace muszą wykonywane być ręcznie.
Porto wino. Porto beczkowe
Najważniejszym winem dojrzewającym w beczkach jest Vinho do Porto Tawny. Ta popularna odmiana leżakuje 8-12 lat, a przed butelkowaniem jest filtrowana. Jest to kupaż kilku roczników o różnym stopniu dojrzałości, mniej intensywnej barwie i zapachu. Wina te łatwo rozpoznać po kolorze, który doskonale oddaje ich klasę.
Aromat zbliżony jest do zapachu orzechów i drewna, zaś z wiekiem pojawiają się kolejne, bogatsze aromaty. Sukces zależy przede wszystkim od jakości pierwszego zbioru, od tzw. "mieszanki matki", która ma utrzymywać również jakość i specyficzny dla każdej firmy smak podczas mieszania z młodszym sokiem. Winiarze zazwyczaj zatrzymują pewną rezerwę, właśnie "mieszanki matki" na następne lata. Tawny przechowuje się w wielkich dębowych kadziach, zwanych balseiros - jeśli ustawione są pionowo, lub toneis - jeśli leżą w poziomie. Każda z takich kadzi zawiera dziesiątki tysięcy litrów i robi naprawdę ogromne wrażenie. Dzięki bardzo drobnym porom w drewnie możliwa jest delikatna i powolna oksydacja, dzięki czemu leżakujące wino zachowuje strukturę tanin, świeżość owoców i równocześnie łagodzi intensywny zapach drewna. Po kilku latach porto zlewa się do mniejszych beczek o pojemności 550-600 litrów, zwanych pipes. Tutaj następuje zasadnicza zmiana: wino wtórnie nabiera aromatów i smaków - rodzynek, suszonych owoców, orzechów.
Porto wino. Kategorie win beczkowych
W tym gatunku wina porto rozróżniamy takie kategorie jak podstawowe Porto Tawny - najniżej stojące w hierarchii jakości, przechowywane 3 lata. Kolejną kategorią jest Tawny Reserva, leżakujące w beczkach nie mniej niż 7 lat. Posiada typowy dobry smak. Następne kategorie to Tawny, które ceni się najbardziej i przede wszystkim w nich gustują znawcy win: Tawny "ze wskazaniem wieku" i Tawny Colheita, czyli ze wskazaniem na datę zbioru. Tawny "ze wskazaniem wieku" dostępne jest w czterech rodzajach: 10-letnie, 20-letnie, 30-letnie i 40-letnie.
Każdy kolejny rocznik coraz bardziej traci owocowy aromat na rzecz wyrazistszych suszonych owoców i korzeni. Tawny po zabutelkowaniu jest gotowe do spożycia, nie jest to wino z przeznaczeniem do domowej piwniczki - wraz z wiekiem nie zyska nic więcej na wartości, a wielu wierzy, że "świeższe jest lepsze".
Porto wino. Kolejnym gatunkiem jest Garrafeira Porto. Jest to rzadko spotykane porto wytwarzane z jednego zbioru. Po starzeniu się w drewnie przez 3-6 lat zlewane jest do szklanych gąsiorów o pojemności najczęściej 11 litrów, w których nadal się starzeje. Dalsze przechowywanie w szkle nawet przez 50 lat nadaje mu niepowtarzalnego charakteru znanego jako cheiro ma garrafa, co oznacza "smak z butelki".
Porto wino. Porto butelkowe
Drugim sposobem starzenia porto jest leżakowanie w butelkach. W ten sposób powstaje jego najpopularniejszy i najmłodszy gatunek, Vinho do Porto Ruby. Ruby jest kupażowane z przynajmniej jednorocznych win w wielkich kadziach bądź w zbiornikach z cementu lub inoxu. Dojrzewa od 3 do 6 lat, a następnie bez filtrowania rozlewane jest do butelek. Swego czasu to właśnie ten rodzaj porto był najbardziej popularny w Anglii, głównie jako baza do drinków. Charakteryzuje się on świeżością oraz owocowym aromatem i przeznaczony jest do szybkiego spożycia. Poza jego podstawowym rodzajem istnieje także pozyskiwana z mieszania różnych roczników (5-, 7-letnich) wersja o wyższej jakości, zwana Ruby Reserva.
Najnowszym rodzajem porto jest natomiast Rosé Porto. Powstaje ono podobnie jak Vinho do Porto Ruby, z tą różnicą, że w procesie fermentacji skórki są wyjmowane z moszczu, zanim sok zmieni kolor na całkiem czerwony. Wino to, z wyraźnymi owocowymi nutami wiśni, malin i truskawek, jest orzeźwiające i lekkie, szczególnie dzięki temperaturze podawania - ok. 4°C.
Porto wino. Z kolei Vinho do Porto Branco to porto białe, produkowane z innych odmian wino rośli niż porto czerwone. Posiada miłą dla oka złocistą barwę i delikatny smak o kwiatowym aromacie. W zależności od sposobu produkcji ma różny poziom słodyczy, od wytrawnego do bardzo słodkiego. Należy jednak pamiętać, że porto nigdy nie jest całkiem wytrawne. Lekko wytrawne, zwane Leve Seco, zawiera zmniejszoną ilość alkoholu do 16,5% i dojrzewa w beczkach dębowych 5-10 lat. Przypomina w smaku Sherry lub Tawny Porto, które straciło cukier. Półsłodkie białe porto pozostaje w beczce co najmniej 3 lata i ma więcej koloru niż wytrawne. Natomiast najsłodszy rodzaj, Lagrima, starzeje się do 5 lat. Dzięki swojej świeżości i czystemu smakowi wina te najlepiej komponują się jako aperitif, podawane z lodem lub tonikiem.
Trunkiem "z wyższej półki" jest Late Bottled Vintage (LBV) produkowane z najlepszych czerwonych winogron pochodzących z jednego zbioru. Wino to dojrzewa w beczkach 4-6 lat i jest butelkowane po wytrąceniu się osadu. Zaleca się je spożyć wkrótce po zakupie, choć niektóre LBV mają potencjał do leżakowania w butelce. Różnica polega na tym, że wino zlewane jest zarówno z filtrowaniem, jak i bez niego (dlatego też nie powinien dziwić znajdujący się osad na dnie butelki). Wino bez osadu będzie przeznaczone do spożycia od razu.
Porto wino. Najbardziej prestiżowym i zarazem długowiecznym gatunkiem porto jest Vintage Porto (VP) pochodzące z jednego bardzo dobrego rocznika o wysokiej jakości oraz właściwościach aromatycznych i smakowych. Ze względu na fakt, że jest uważane za jedno z najlepszych win na świecie, stanowi wizytówkę domu winiarskiego i ma duże znaczenie dla reputacji producenta. Porto typu vintage nie dojrzewa długo w beczkach, musi zostać zabutelkowane między 1 lipca drugiego roku po zbiorze a 30 czerwca trzeciego roku.
Jego fenomen polega na tym, iż jest długowieczne i nie powinno się go pić zaraz po butelkowaniu. Wraz z wiekiem poziom cukru oraz alkoholu w winie spada, za to bukiet oraz smak zdecydowanie się pogłębia i uszlachetnia. Pierwsze 5 lat kształtuje kolor rubinowy i zrównoważony smak silnych tanin z bogatym aromatem czerwonych owoców i gorzkiej czekolady. Po 10 latach smak owocowy wyczuwalny jest jeszcze bardziej. Ze względu na wartość smakową i aromatyczną Vintage Porto zaleca się spożywać po posiłku i w małych ilościach.
