Latarnia morska jest nie tylko potrzebnym znakiem nawigacyjnym, to także bogaty w znaczenia symbol bezpiecznej drogi i nadziei na szczęśliwe zawinięcie do portu. Latarnie są nieodłącznym elementem nadbałtyckich krajobrazów, a wiele z nich stanowi otoczone opieką konserwatorską zabytki architektury. Zapraszamy na wyjątkową wycieczkę -szlakiem latarni morskich na polskim wybrzeżu.
Szlak Latarni Morskich - zobacz koniecznie:
1. malownicze nadmorskie miejscowości, w których stoją latarnie morskie
2. rozległe panoramy z galerii widokowych na latarniach morskich
3. muzea urządzone w zabytkowych latarniach morskich
Pobrzeża Południowobałtyckie - opis regionu
Pobrzeża Południowobałtyckie tworzą pas o szerokości od kilku do kilkudziesięciu kilometrów wzdłuż południowych wybrzeży Bałtyku. Krajobraz regionu, ukształtowany w wyniku działalności lądolodu skandynawskiego i późniejszej działalności morskiej, ma charakter nizinny. Nieprzekraczające wysokości 100 m n.p.m. wzniesienia morenowe, zwane kępami, pocięte są siecią pradolin. Ponad płaski teren wyrastają wzgórza morenowe (najwyższy Rowokół - 115 m n.p.m.). Charakterystycznymi elementami tego krajobrazu są plaże, piaszczyste wydmy, deltowe ujścia rzek, otoczone bagnami przybrzeżne jeziora oraz wysokie klifowe brzegi. W dość wyrównanej linii brzegowej większe wcięcia tworzą Zatoka Gdańska z Zatoką Pucką i Zalewem Wiślanym oraz Zatoka Pomorska z Zalewem Szczecińskim. Wzdłuż wybrzeża usadowione są liczne miejscowości rybackie, często z zabytkowymi zabudowaniami, porty morskie oraz wsie letniskowe. Najcenniejsze obszary objęte zostały ochroną przyrody. Utworzono tu dwa parki narodowe, parki krajobrazowe i rezerwaty.
Długość szlaku: ponad 500 km
Trasa:
Krynica Morska - Port Północny w Gdańsku - Nowy Port w Gdańsku - Sopot - Hel - Góra Szwedów - Jastarnia - przylądek Rozewie - Stilo - Czołpino - Ustka - Jarosławiec - Darłówko - Gąski - Kołobrzeg - Niechorze - Kikut - Świnoujście
Na szlaku
Na polskim wybrzeżu znajduje się kilkanaście latarni morskich, z których 16 jest nadal czynnych. Według spisu świateł i sygnałów nawigacyjnych wydanego przez Polską Marynarkę Wojenną są to, poczynając od wschodu: Krynica Morska, Port Północny (Gdańsk), Sopot, Hel, Jastarnia, Rozewie, Stilo, Czołpino, Ustka, Jarosławiec, Darłówko, Gąski, Kołobrzeg, Niechorze, Kikut, Świnoujście. Niemniej interesujące, choć nieczynne latarnie znajdują się w Nowym Porcie (Gdańsk) i na Górze Szwedów (na wschodnim skraju Mierzei Helskiej).
"Latarnia morska jest to specjalna budowla w kształcie wieży, której charakterystyczny wygląd w dzień i charakterystyczne, stale dozowane, bardzo silne światło w nocy, jest stałym, głównym punktem namiarowym w ogólnym systemie oznakowania nawigacyjnego wybrzeża, dla określenia pozycji własnej statku w przybrzeżnej żegludze morskiej".
(Marian Czerner, Latarnie morskie polskiego wybrzeża)
Krynica Morska
Latarnia w Krynicy Morskiej wznosi się w północnej części miasta. Jest to czerwona, 27-metrowa kolumna zwieńczona białą laterną, czyli pomieszczeniem, w którym znajduje się źródło światła. Widoczna jest z daleka. Pierwsza latarnia, zbudowana tu w 1895 r., została wysadzona przez Niemców w czasie II wojny światowej. Obecną wzniesiono obok ruin jej poprzedniczki w 1951 r. Latarnia jest udostępniona do zwiedzania, a spacer do budowli jest już tradycją wśród turystów spędzających wakacje w Krynicy Morskiej.
Port Północny w Gdańsku
Najmłodsza na polskim wybrzeżu jest latarnia zbudowana w 1984 r. w gdańskim Porcie Północnym . Jest to najnowocześniejszy, ale też najbrzydszy z polskich budynków tego typu. Na wieży, na żelbetowym szkielecie znajduje się dwupiętrowa, kwadratowa galeria - "Chatka Baby Jagi", a na niej mała laterna. Budynek i zwieńczenie latarni pomalowane są na biało, a wieża na ciemnoniebiesko. Jest to jedyna latarnia wyposażona w windę. Niestety, nie jest ona udostępniona do zwiedzania. Mieści się tu Kapitanat Portu Gdańsk.
Nowy Port w Gdańsku
Następna na naszym szlaku jest latarnia morska w Nowym Porcie w Gdańsku . Zbudowana w latach 1893-1894, była wzorowana na nieistniejącej już latarni w Cleveland w USA, jednej z najpiękniejszych na kontynencie amerykańskim. Ośmiokątna ceglana wieża zwęża się ku górze. Także ośmiokątna galeria otoczona jest kutymi w żelazie poręczami. Biała laterna, zwieńczona czarnym dachem, posiada trzy okrągłe okna, przez które widać światło. Jego źródłem była soczewka bębnowa o mocy 1000 W.
Latarnia odegrała dużą rolę w historii Polski. 1 września 1939 r. pojedynczy wystrzał z jej okna był znakiem dla okrętu Schleswig-Holstein do podjęcia ostrzału Westerplatte. Kilka chwil później polscy obrońcy oddali dwa strzały - jeden z nich trafił w budynek latarni. Do dziś widoczne są miejsca zniszczeń, uzupełnione nowymi cegłami. W 1984 r., po uruchomieniu latarni w Porcie Północnym, tutejsza latarnia została wyłączona, a po wykupieniu przez prywatnego inwestora i przejściu remontu udostępniona w 2004 r. do zwiedzania.
Corocznie 18 sierpnia obchodzony jest Światowy Dzień Latarni Morskich.
Sopot
Kolejna godna uwagi latarnia w Sopocie została zbudowana w latach 1903-1904. Jej powstanie związane jest z Zakładem Balneologicznym. Wieża latarni była pierwotnie kominem kotłowni należącej do zakładu, który przebudowano na wieżę widokową. Światło, zresztą o niewielkim zasięgu 5 mil morskich, zainstalowano dopiero po II wojnie światowej, a obiekt odnotowano w spisie latarń w 1957 r. Dzisiaj budynek z tarasem widokowym udostępniony jest do zwiedzania - wejście od strony słynnego sopockiego molo.
Pierwsze światła dla żeglarzy płynących morskim szlakiem do Gdańska palono na wieży helskiego kościoła jeszcze za czasów króla Sobieskiego. Był to tzw. "garniec wulkana" - żelazny kosz podwieszony na specjalnym żurawiu. Kolejne latarnie budowano w XVII, XVIII, XIX i obecną w XX w.
Hel
Z kolei do latarni na krańcu Mierzei Helskiej w sezonie letnim można dostać się statkiem Żeglugi Gdańskiej z Sopotu przez Zatokę Gdańską. Poprzedniczkę helskiej blizy (w języku kaszubskim latarnia morska), wzniesioną w 1826 r., wysadzili w 1939 r. polscy saperzy, gdyż ułatwiała ostrzał pozycji obronnych przez wroga. Obecna ośmiokątna wieża została wzniesiona przez Kaszubów w 1942 r. Wieńczy ją galeria ze stożkowatym dachem. 40-metrowa wieża i laterna pomalowane są na kolor czerwony. Na szczyt wieży wiodą strome, wąskie, metalowe schody. Zwiedzający mogą z bliska obejrzeć system soczewek, ale wejście na zewnętrzną galerię jest zamknięte.
Soczewka Fresnela, nazwana tak od nazwiska konstruktora, składa się z koncentrycznych pierścieni pocienionych fragmentów soczewki. Często zbudowana jest z dwóch warstw - rozpraszającej i skupiającej. W porównaniu do tradycyjnej soczewki konstrukcja Fresnela jest lżejsza, co ma istotne znaczenie w przypadku soczewek o dużych średnicach, które są stosowane w latarniach morskich.
Góra Szwedów
W niewielkiej odległości na północ od osady Hel, na wzniesieniu nad brzegiem otwartego morza znajduje się latarnia na Górze Szwedów . Nazwa miejsca, w którym stoi, wiąże się zapewne z wydarzeniem z września 1628 r., kiedy to dwa szwedzkie okręty osiadły na pobliskiej mieliźnie. Jest to stalowa wieża o ażurowej konstrukcji z okrągłą galerią, wzniesiona w 1936 r. po wyłączeniu latarni w Jastarni-Borze (1872-1936). Latarnia nie była dozorowana i z czasem uległa dewastacji. Jej światło przestało świecić pod koniec lat 80. XX w. Opuszczony obiekt nie jest przystosowany do zwiedzania. Może być natomiast celem wycieczki po plaży.
Jastarnia
Najniższą, bo tylko 13-metrową latarnią na wybrzeżu jest latarnia w Jastarni uruchomiona w 1938 r. Podobnie jak helska, została wysadzona przez saperów we wrześniu 1939 r. Kilka lat po wojnie odbudowano ją, wykorzystując elementy z buczka mgłowego z latarni Stilo. Kolumna latarni to pomalowany w biało-czerwone pasy, stalowy walec z okrągłymi okienkami. Mała laterna okryta jest stożkowatym daszkiem. Obiekt nie został udostępniony do zwiedzania.
przylądek Rozewie
Najbardziej znana jest latarnia na przylądku Rozewie , położona na najdalej na północ wysuniętym skrawku naszego kraju (54°50' N). O początkach założenia światła na przylądku Rozewie mówią legendy. Według jednej z nich, gdy żaglowiec szwedzkiego kupca Franka rozbił się w pobliżu Rozewia, uratowała się jedynie jego córka. Ona to wraz z młodym kaszubskim rybakiem rozpaliła wielkie ognisko, by pokazać żeglarzom niebezpieczne miejsce. Pierwsze światła na Rozewiu zaczęto palić po bardzo silnym październikowym sztormie w 1807 r. Z kolei pierwsza powstała w tym miejscu latarnia morska zaczęła świecić 15 listopada 1822 r. W 1978 r. podwyższono wieżę, wstawiając pomiędzy stożkową cześć latarni i laternę stalowy cylinder. Latarnia na Rozewiu liczy 32,4 m wysokości, a jej światło sięga w dal na 26 mil morskich (48 km), co jest rekordowym zasięgiem wśród polskich latarni. W 1950 r. otrzymała ona imię Stefana Żeromskiego, który ponoć bardzo lubił odpoczywać w tej części wybrzeża. W 1963 r. w pomieszczeniach rozewskiej blizy założono jedyne w Polsce Muzeum Latarnictwa prezentujące m.in. świecące miniatury polskich latarni morskich.
CIEKAWOSTKA: Rodzaj światła emitowanego przez latarnię, jego barwa i częstotliwość, pozwalają na orientację na morzu. W dzień wieże latarń są widocznymi z daleka znakami nawigacyjnymi, różniącymi się wysokością, kształtem i kolorem.
Stilo
Jadąc w kierunku Łeby i skręcając za miejscowością Wicko w stronę wsi Sasino, można dotrzeć do osady Stilo . Tutejsza latarnia, położona w odległości kilometra od brzegu morza, została zbudowana w latach 1904-1906. Jest to jedna z najbardziej charakterystycznych budowli tego typu na wybrzeżu: ścięty, szesnastokątny ostrosłup pomalowany w trzy pasy: czarny, biały i czerwony. Do 1975 r. źródłem światła był reflektor z soczewką Fresnela, który znajduje się obecnie w muzeum na Rozewiu. Latarnia jest udostępniona do zwiedzania (od 1992 r.), ale wejść można tylko na dolną galerię. Obok znajduje się domek latarników. Jednym z trzech latarników jest obecnie kobieta, pani Weronika Łozicka, żona Romualda, syna pierwszego po wojnie cywilnego i długoletniego latarnika w Stilo Stefana Łozickiego.
Czołpino
Między jeziorami Gardno i Łebsko (dojazd od strony Smołdzina), na najwyższej, 55-metrowej utrwalonej wydmie, wśród sosnowego lasu stoi latarnia Czołpino - najbardziej oddalona od ludzkich siedzib spośród wszystkich latarni wybrzeża polskiego. Uruchomiono ją w 1875 r. Budowa trwała trzy lata i była utrudniona ze względu na niedostępność terenu: od strony lądu wydmę otaczały bagna. Budulec dostarczano zatem barkami od strony morza i po specjalnie skonstruowanym pomoście transportowano na miejsce budowy. Wieża latarni jest okrągła, z czerwonej licowanej cegły. W ciągu dziesięcioleci pracy budynku, kilka razy zmieniano system oświetlenia. Obecnie jest to soczewka bębnowa z 43 pierścieniami pryzmatycznymi i żarówka o mocy 1000 W. Latarnia jest chętnie zwiedzana przez turystów przybywających do Słowińskiego Parku Narodowego. Z galerii widokowej rozpościera się piękna panorama na ruchome wydmy.
CZYTAJ DRUGĄ CZĘŚĆ WYCIECZKI SZLAKIEM LATARNI MORSKICH
Informacje praktyczne:
Stowarzyszenie Miłośników Latarń Morskich, Szczecin, pl. Stefana Batorego 4, tel. 091 440 32 26, www.latarnie.com.pl
Żegluga Gdańska, Długie Pobrzeże, tel. 058 301 74 26, ceny, terminy rejsów, rezerwacja biletów na www.zegluga.pl
Muzeum Latarnictwa Polskiego, Rozewie, ul. Wzorka 1, tel. 058 674 95 42, VI-VIII 10.00-18.00, bilet normalny 4 zł, ulgowy 2 zł
Muzeum Latarnictwa i Ratownictwa Morskiego, Świnoujście, ul. Fińska 4, tel. 091 321 61 03, 10.00-18.00
Hel, ul. Wiejska 78, tel. 058 675 10 10
Krynica Morska, ul. Żeromskiego 6, tel. 055 247 63 76
Świnoujście, Wybrzeże Władysława IV, tel. 091 322 49 99
***
Opis szlaku Latarni Morskich pochodzi z książki "Szlaki turystyczne", Izabela i Robert Szewczykowie, wydawnictwo Carta Blanca.
Książka do kupienia w księgarni Carta Blanca >>
