Osowiec - dzieło sztuki... fortyfikacyjnej
Jednym z najbardziej cennych zabytków Biebrzańskiego Parku Narodowego jest rosyjska twierdza Osowiec. Powstała w końcu XIX w. w miejscu przewidywanego uderzenia niemieckiego z Prus Wschodnich na Białystok
Z powodu świetnego wkomponowania w krajobraz i umiejętnego wykorzystania Biebrzy jako naturalnej przeszkody wodnej, twierdza w Osowcu jest przez specjalistów uważana za dobry przykład rosyjskiej sztuki fortyfikacyjnej.
Twierdza składała się z czterech fortów i stanowiła zakończenie fortyfikacji linii Wisła - Narew - Biebrza. Jej budowę rozpoczęto w 1882 roku. Pierwotnie zamierzano wybudować jedynie fort zaporowy na południowym brzegu Biebrzy. Pod koniec budowy, dla umożliwienia działań obronnych, także i na północnym brzegu rzeki wzniesiono fort. Po ukończeniu prac przy jego budowie zapadła decyzja o budowie dwóch następnych. W czasie I wojny światowej twierdza kilkakrotnie odpierała oblężenie, ale próby jej zdobycia przez oddziały niemieckie kończyły się niepowodzeniem. Dopiero w drugiej połowie sierpnia 1915 roku, w związku z ogólną sytuacją na froncie, dowództwo rosyjskie rozkazało wycofać swoje wojska na inne tereny. Załoga opuściła forty, wysadzając je wcześniej w powietrze. Wojsko polskie przejęło twierdzę w 1919 roku. Po oględzinach i inwentaryzacji obiektów w 1922 roku rozpoczęto prace rozbiórkowe oraz modernizację niektórych umocnień. Prace budowlane nie ograniczały się do wznoszenia schronów bojowych, w 1931 roku objęły one również prace wodne: budowę grobli, mostu i jazu żelbetowego. Kolejny etap modernizacji rozpoczął się w 1939 roku. Projekt zakładał m.in. budowę linii ciężkich schronów wzdłuż Biebrzy pod Goniądz. Na początku wojny wojska niemieckie nie przypuściły bezpośredniego szturmu na twierdzę. Zajęły ją, gdy była już opuszczona przez oddziały polskie i wkrótce przekazały ją Armii Czerwonej. Po II wojnie światowej wybudowane przez wojsko polskie umocnienia na Forcie II twierdzy Osowiec kolejno wysadzono i poddano częściowej rozbiórce. Dzisiaj można oglądać częściowo wysadzone obiekty na Forcie II, dobrze zachowany ciężki schron bojowy w rejonie Fortu III, Blockhauz nr 1024 oraz pozostałości umocnień w rejonie Goniądza.
Powstanie twierdzy miało istotny wpływ na krajobraz tego odcinka doliny Biebrzy, gdyż pociągnęło za sobą nie tylko wybudowanie licznych rowów w obrębie poszczególnych fortyfikacji, ale również kanałów w samej dolinie, zapór, śluz itp., co z kolei oznaczało pojawienie się istniejących do dzisiaj bagien i zbiorników wodnych w miejscach, w których jeszcze w XIX w. były łąki i pola. Ponadto, zgodnie z ówczesnymi podręcznikami sztuki fortyfikacyjnej, odpowiednio ukształtowano szatę roślinną wokół twierdzy, w jednych miejscach usuwając roślinność naturalną, a w innych sadząc całe grupy drzew i zarośli.
