Historii uczymy się zwykle z podręczników, ale znacznie ciekawsze mogą być lekcje tam, gdzie ona powstawała. Większości z nas pewnie znane jest powiedzenie o Kazimierzu Wielkim, że zastał Polskę drewnianą, a zostawił murowaną. Przekonamy się o tym najlepiej w maleńkim dziś Szydłowie, który kilka tygodni temu urządził królowi huczne 700. urodziny. Miał ku temu powody, bo bardzo wiele ostatniemu z Piastów zawdzięcza. To Kazimierz Wielki opasał je w połowie XIV wieku murami z wysokimi na kilkanaście metrów basztami. Z 1080 m murów zachowało się do dziś aż 680 m, a także jedna z trzech bram - Krakowska. Ocalały także fragmenty wysokich murów z zamku, zbudowanego także przez króla Kazimierza. Monarcha ten ufundował również w Szydłowie kościół św. Władysława. W ramach pokuty za rozkaz utopienia w Wiśle księdza Marcina Baryczki, który w imieniu biskupa krakowskiego miał go upominać za złe prowadzenie się. Pokutne świątynie wzniósł też w Stopnicy, Wiślicy, Kargowie i Sandomierzu.
W tym ostatnim mieście można przeprowadzić przynajmniej kilka lekcji historii. Jedną na temat królowej Jadwigi i jej męża Władysława Jagiełły. W muzeum diecezjalnym mieszczącym się w gotyckim Domu Długosza (ufundowanym przez naszego wielkiego kronikarza), podziwiać można wykonane z cienkiej skóry rękawiczki, które według tradycji królowa podarowała mieszkańcom pobliskiej wsi Świątniki za pomoc w wyciągnięciu jej sań z zaspy śnieżnej. Przechowywany tam jest również Relikwiarz Krzyża Świętego, nazywany Krzyżem Grunwaldzkim. Przywiózł go bowiem wracający spod Grunwaldu Jagiełło i podarował miastu. Ten sam król ufundował także polichromie zachowane do dziś w sandomierskiej katedrze, zbudowanej przez Kazimierza Wielkiego. A wracając do królowej Jadwigi, to jej imię nosi najpiękniejszy lessowy wąwóz w Sandomierzu. Młoda monarchini lubiła tam spacerować i pewnego razu zgubiła pantofelek. Pewnie to legenda, ale nie przeszkadza, by wybrać się na spacer jej śladem.
Mnóstwo pamiątek po jednym z najdzielniejszych żołnierzy Rzeczypospolitej Stefanie Czarnieckim zobaczyć można w jego rodzinnej Czarncy koło Włoszczowy. Serce Hugona Kołłątaja spoczywa w kościele w Wiśniowej pod Staszowem, tam również znajduje się pałac, w którym lubił odpoczywać. Ten jeden z głównych twórców Konstytucji 3 Maja budował też kościół w Krzyżanowicach koło Pińczowa i ponoć pozował do nagiej postaci Adama, która znajduje się na obrazie w ołtarzu głównym.
Świętokrzyskie to także wymarzone miejsce na literackie wycieczki. Nagłowice i pobliska Oksa należały do Mikołaja Reja, w Oblęgorku odpoczywał i polował Henryk Sienkiewicz (w jego pałacyku znajduje się obecnie muzeum), a w Strawczynie urodził się Stefan Żeromski. W tamtejszym kościele zachowała się chrzcielnica, przy której był chrzczony. Zostało to odnotowane w "Księdze chrztów" przechowywanej w kancelarii parafialnej. W Niegosławicach pod Pińczowem przyszedł na świat Adolf Dygasiński, w Małoszycach koło Opatowa Wilold Gombrowicz, w Kielcach Gustaw Herling-Grudziński, Stanisław Młodożeniec w podsandomierskich Dobrocicach, a w Klimontowie Bruno Jasieński. Sandomierz upodobał sobie i opiewał w swoich utworach Jarosław Iwaszkiewicz, natomiast Leopold Staff lubił przyjeżdżać do Skarżyska-Kamiennej.
To właśnie wiklinę rosnącą nad rzeką Kamienną uwiecznił w tytule tomu wierszy. W liście do Tadeusza Różewicza nazwał Skarżysko "Rekonwalescentopolem". Zmarł 31 maja 1957 roku w pokoju gościnnym na plebanii przy kościele św. Józefa. Wokół istniał wówczas okazały ogród. "Błękitne świerki, kojąca zieleń, spokój i cisza, nad wszystkim pogoda - nieba i ducha - która niech mieszka tu zawsze" - zapisała w kronice parafialnej Helena Staff, żona poety. Słowa te znalazły się na tablicy umieszczonej przy ławeczce w miejscu, w którym lubił przebywać autor "Wikliny". Ławeczka jest nowa, ustawiona trzy lata temu pod świerkiem, pod którym często przesiadywał poeta. Naprzeciw niej obelisk z popiersiem poety i tablicą, na której znajduje cytat z wiersza "Ostatni z mego pokolenia...".
W 1978 roku, w 100. rocznicę urodzin Staffa stanął w Skarżysku pomnik z jego całą postacią. Niektórym bardziej przypominał jednak Lenina niż siebie. Tadeusz Różewicz, który uczestniczył w uroczystości odsłonięcia tego monumentu, napisał potem fraszkę pt. "Poldek patrzy na swój pomnik" o takiej treści: Widziałem w nocy Poldzia/ długo patrzył na siebie/ potem westchnął głęboko: "dobrze!/ że jestem już w niebie..."
Pomnik stał do tego roku na skwerze przy Miejskim Centrum Kultury. Z powodu przebudowy tego miejsca został zabrany. Nie zniknie jednak z miasta, ma zostać przeniesiony nad Kamienną i miłośnicy poety będą mogli zobaczyć, ile jest Staffa w Staffie, a także pisać kolejne wiersze...
Rowerowy Szlak Architektury Obronnej
Ma ponad 500 km długości, rozpoczyna się w Końskich, a kończy w Kielcach. Dojechać nim można do grodów, zamków, dworów i innych obiektów o charakterze obronnym, przy których znajdują się tablice informacyjne. Wiedzie m.in. przez Chęciny, Sobków, Pińczów, Chroberz, Stradów, Wiślicę, Stopnicę, Rytwiany, Kurozwęki, Szydłów, Ujazd (zamek Krzyżtopór), Ossolin, Sandomierz, Opatów, Ćmielów, Bodzentyn.
Świętokrzyski Szlak Literacki
Wiedzie przez ponad 40 miejcowości po całym województwie świętokrzyskim, przeznaczony dla turystów zmotoryzowanych. Wiedzie m.in. przez miejsca związane z Wincentym Kadłubkiem, Janem Długoszem, Mikołajem Rejem, Adolfem Dygasińskim, Henrykiem Sienkiewiczem, Leopoldem Staffem, Witoldem Gombrowiczem, Jarosławem Iwaszkiewiczem, Bruno Jasieńskim, Gustawem Herlingiem-Grudzińskim, Józefem Ozgą-Michalskim, Wiesławem Myśliwskim oraz poetą i bardem Wojciechem Bellonem, założycielem "Wolnej Grupy Bukowina".
Więcej o obu szlakach: www.swietokrzyskie.travel
Świętokrzyska zielona szkoła
Propozycje wycieczek edukacyjnych po województwie świętokrzyskim: 1. Święty Krzyż (pobenedyktyński klasztor z relikwiami Drzewa Krzyża Świętego, Świętokrzyski Park Narodowy, gołoborze) - Kałków-Godów (Sanktuarium Matki Bożej Bolesnej, Golgota Świętokrzyska - Panteon Męczeństwa Narodu Polskiego) - Wąchock (klasztor cystersów, muzeum z bogatą kolekcją pamiątek z okresu powstania styczniowego, panteon AK); 2. Chęciny (ruiny zamku, klasztory franciszkanów i bernardynek, ścieżka mnicha) - Tokarnia (park etnograficzny) - Jędrzejów (klasztor cystersów, Muzeum im. Przypkowskich); 3. Sielpia (Muzeum Staropolskiego Zagłębia Przemysłowego) - Końskie (zespół pałacowo-parkowy z XVIII wieku, kościół św. Mikołaja z przełomu XV i XVI wieku) - Stara Kuźnica (kuźnica wodna z końca XVIII wieku) - Maleniec (zabytkowy zakład hutniczy) - Samsonów (ruiny huty z pierwszej połowy XIX wieku) - Bobrza (mur oporowy i pozostałości kombinatu hutniczego); 4. Pińczów (klasztor popauliński i reformatów, synagoga, kaplica św. Anny z 1600 r.) - Wiślica (grodzisko, pozostałości romańskich kościołów, gotycka kolegiata, Dom Długosza) - Busko-Zdrój (sanatorium Marconi, park zdrojowy) - Chroberz (pałac Wielopolskich z ciekawą wystawą archeologiczną i historyczną, kościół z połowy XVI wieku).
Więcej propozycji: www.swietokrzyskie.travel
