Konsultacje doc. dr hab. Janina Stępińska
Rysunki: Hanna Pyrzyńska
Omdlenie
Należy
- jeżeli wyczuwasz oddech i krążenie - ułóż poszkodowaną osobę na wznak i unieś jej nogi 20-30 cm, możesz rozpiąć lub poluzować ubranie albo polać twarz wodą
Nie wolno
- po odzyskaniu przytomności przez omdlałą osobę nie próbuj jej na siłę podnosić, niech chwilę odpocznie
Utarta przytomności z zatrzymaniem oddychania i krążenia
Należy
- zadaj głośno jakieś proste pytanie
- przyłóż do ust poszkodowanego policzek - sprawdź, czy oddycha, jednocześnie połóż mu rękę na klatce piersiowej - sprawdź, czy ręka unosi się podczas oddychania
- sprawdź (najlepiej trzema palcami), czy wyczuwasz tętno na tętnicy szyjnej
- spróbuj oczyścić jamę ustną
- odegnij głowę ratowanego do tyłu, tak aby broda była skierowana ku górze; nabierz powietrza i dwa razy wdmuchaj mu je do ust, zaciskając mu nos palcami - [rys. 1]
- rozpocznij masaż serca - ułóż lewą dłoń na dolnej części mostka, prawą na lewej i uciśnij mostek 15 razy - [rys.2]. Powtórz cykl 2-3 razy, następnie sprawdź, czy powróciło tętno i krążenie. Jeżeli jest was dwóch, możecie wykonywać reanimację w cyklu 1 oddech - 5 uciśnięć mostka
Nie wolno
- jeśli są jakiekolwiek podejrzenia, że doszło do uszkodzenia kręgosłupa (upadek z wysokości, skok do wody, wypadek komunikacyjny), nie przekręcaj w żadną stronę głowy poszkodowanego
- podczas masażu serca nie zginaj rąk w łokciach - skuteczny jest tylko masaż na wyprostowanych sztywnych rękach
Utonięcie
- jak najszybciej rozpocznij sztuczne oddychanie, najlepiej jeszcze w wodzie, jak poczujesz już grunt po nogami; odegnij głowę topielca i zacznij wdmuchiwać powietrze [rys. 3]
- jeżeli woda jest głęboka, płyń do brzegu i tam rozpocznij reanimację; spróbuj oczyścić jamę ustną poszkodowanego z wodorostów, resztek jedzenia itp.
- pamiętaj, aby sprawdzić, czy ratowany ma również tętno - jeżeli nie, zacznij uciskać klatkę piersiową
Zadławienie
- stań za ratowanym i obejmij go rękami. Zwiniętą w pięść dłoń połóż mu na brzuchu tak, by kciuk znalazł się nieco powyżej pępka, i obejmij ją drugą dłonią. Gwałtownym ruchem do siebie i ku górze wepchnij pięść w brzuch poszkodowanego - powinno to spowodować wypchnięcie ciała obcego z dróg oddechowych [rys. 4]
- jeśli stracił już przytomność, rozpocznij sztuczne oddychanie; jeżeli nie możesz wdmuchać powietrza, klęknij nad ratowanym, połóż dłonie na jego brzuchu tuż powyżej pępka i gwałtownym ruchem od siebie w kierunku głowy wepchnij dłonie w brzuch [rys.5]
Krwotok
Należy
- uciśnij krwawiące miejsce za pomocą opatrunku (może być też ręcznik lub koszula)
- jeśli opatrunek przesiąka, nie zdejmuj go, tylko dołóż kolejną warstwę i silniej uciśnij
- dopiero gdy krwotok jest opanowany, zacznij owijać opatrunek bandażem - jeżeli to duży krwotok z ręki lub nogi, spróbuj ucisnąć tętnicę udową lub ramieniową [rysunki 6 i 7]
Nie wolno
- jeżeli w ranie jest jakieś ciało obce - np. nóż, kawałek szkła - nie wyciągaj go
- nie zakładaj wąskich opasek uciskowych, np. ze sznurka
Krwawienie z nosa
Należy
- każ poszkodowanemu usiąść i pochylić głowę do przodu
- niech spróbuje ostrożnie wydmuchać nos
- każ mu mocno ucisnąć skrzydełka nosa i trzymać tak przez 15-20 min
- do nosa można przyłożyć lód lub inny zimny okład
Nie wolno
- kłaść ratowanego na plecach
- odchylać mu głowy do tylu
Złamania, zwichnięcia, skręcenia
Należy
- unieruchomić uszkodzoną część ciała. W przypadku złamanej kości unieruchom dwa sąsiednie stawy, a w przypadku uszkodzenia stawu - dochodzące do niego kości. Rysunki 8-9-10 pokazują przykładowe sposoby unieruchamiania stawu skokowego, kolana, złamanej kości udowej, łokcia czy palca.
- jeżeli pojawiło się krwawienie, założyć opatrunek
Nie wolno
- przenosić poszkodowanego bez unieruchomienia kończyny
- samemu nastawiać uszkodzoną kończynę
Przegrzanie i udar słoneczny
Należy
- jeśli przyczyną jest zbyt długie przebywanie na słońcu, przenieś poszkodowanego w zacienione miejsce i ułóż na plecach z nogami uniesionymi na 20-30 cm
- postaraj się obniżyć temperaturę ciała - obłóż go zimnymi prześcieradłami lub ręcznikami
- co 15 min podawaj mu do picia szklankę wody, najlepiej osolonej (1 łyżeczka)
- jeżeli omdlał - połóż go na boku
Nie wolno
- podawać napojów alkoholowych
- podawać napojów zawierających kofeinę
Oparzenie
Należy
- czystą wodą ochłodź oparzoną część ciała (zanurz ją albo przynajmniej polewaj)
- po ochłodzeniu poczekaj, aż skóra wyschnie, i załóż opatrunek
Pamiętaj! Samemu można leczyć tylko małe oparzenia. Jeżeli oparzeniu uległa większa powierzchnia skóry lub skóra dłoni, twarzy czy narządów płciowych - musi to zobaczyć lekarz
Nie wolno
- smarować oparzonej skóry maściami, kremami lub tłuszczami spożywczymi
- przekłuwać pęcherzy
- do opatrunku używać np. waty, ligniny, chusteczek higienicznych (trudno je potem usunąć)
Porażenie prądem lub piorunem
Należy
- odciągnij poszkodowanego od źródła prądu - wyłącz korki, wyjmij wtyczkę z gniazdka
- przedmiotem, który nie przewodzi prądu, np. suchym kijem od szczotki, odsuń od niego kabel elektryczny
- wezwij pogotowie
- jeżeli ratowany stracił przytomność, nie oddycha i nie ma tętna - zacznij reanimację
Nie wolno
- dotykać osoby porażonej prądem, zanim nie odłączy się jej od źródła prądu
- zakopywać ratowanego
Użądlenie
- dowiedz się, czy poszkodowany jest alergikiem i czy ma przy sobie odpowiednie lekarstwa;
- jeżeli jest alergikiem lub został użądlony w szyję, język, krtań, podniebienie bądź wewnętrzną stronę policzka - wezwij pogotowie
Należy
- staraj się wyciągnąć żądło np. szczypczykami lub pęsetą, ale pamiętaj - nie uciskaj go
- zdezynfekuj ranę i załóż opatrunek
- jeżeli użądlona została ręka - zdejmij biżuterię (obrączkę, pierścionek) zanim uniemożliwi to opuchlizna
Ukąszenie przez węża
Należy
- postaraj się dowiedzieć, co ukąsiło poszkodowanego
- jeżeli został ukąszony w rękę, zdejmij biżuterię, zanim uniemożliwi to opuchlizna
- zdezynfekuj ranę i załóż opatrunek
Nie wolno
- wysysać jadu ustami
- rozcinać miejsca ukąszenia
- zakładać na ukąszoną kończynę opaski uciskowej
Ukąszenie przez kleszcza
Może być przyczyną zapalenia mózgu i opon mózgowych lub boreliozy. Na zapalenie mózgu można się zaszczepić, na boreliozę - nie
- idąc do lasu, pamiętaj o odpowiednim ubiorze
- kleszcz znieczula skórę w miejscu, do którego się przyczepia, więc możesz nie zauważyć momentu, w którym cię "zaatakował". Dlatego po powrocie z lasu koniecznie skontroluj skórę, a szczególnie głowę, uszy, zgięcia łokcia i kolan - to jego ulubione miejsca
- kleszcza należy jak najszybciej usunąć, najlepiej pęsetą. Należy go uchwycić jak najbliżej skóry i uważając, by nie uszkodzić ani siebie, ani kleszcza - zawartość zgniecionego odwłoka może przedostać się pod skórę. Wyciągamy go powoli, jednostajnym ruchem, bez wykręcania
- miejsce ukąszenia trzeba zdezynfekować
- jeżeli główka kleszcza pozostała w skórze lub też pojawiły się jakieś niepokojące objawy - zgłoś się do lekarza
Pogryzienie
- jeśli to było zwierzę domowe, postaraj się ustalić, czy szczepiono je przeciwko wściekliźnie
- starannie umyj ranę wodą z mydłem i załóż opatrunek
- unikaj dzikich zwierząt (lisów, wiewiórek), które nie wykazują strachu przed człowiekiem - może to świadczyć o tym, że są chore na wściekliznę
Zatrucie pokarmowe
- przy lekkim zatruciu, którego jedynym objawem jest biegunka, można leczyć się samemu - dieta, dużo wody niegazowanej, od czasu do czasu mocna, czarna herbata; na biegunkę pomoże węgiel aktywowany lub smecta
Pamiętaj! Główną przyczyną wakacyjnych zakażeń jest brud - mycie rąk przed posiłkiem, po wyjściu z toalety i unikanie przydrożnych budek z jedzeniem ustrzeże cię przed biegunką lub nawet pobytem w szpitalu. Bezpiecznie jest pić tylko butelkowaną wodę
