Muzeum Polaków ratujących Żydów podczas II wojny światowej im. Rodziny Ulmów w Markowej to pierwsza w Polsce instytucja upamiętniająca Polaków, którzy nieśli pomoc Żydom. Wbijającą się w ziemię ascetyczną bryłę muzeum wraz z umieszczoną w jej wnętrzu ekspozycją zaprojektowała pracownia Nizio Design International.
Oficjalnie muzeum zostało otwarte 17 marca 2016 roku. Jego skromna forma ma symbolizować dom. Symboliczny spokój i bezpieczeństwo zakłócony został jednak przez elementy, które mają wyrażać niepokój i poczucie zagrożenia.
Żelbetowy budynek ma elewacje obłożone kortenem, czyli blachą, która poprzez korozję zmienia swój wygląd, ukazując upływ czasu. Zagłębiony w teren gmach i zastosowane materiały sprawiają, że budynek wtapia się w otoczenie i zespala się z nim. Muzeum przypomina zwiedzającym dzieje i życie przedwojennej Markowej. Odnosi się on nie tylko do czasów Shoah, ale też ukazuje niezmienną postać trwania, mimo przeciwności losu i historii.
We wnętrzu panuje, półmrok, rozjaśniony łuną światła bijącą z serca budynku, jakim jest szklany prostopadłościan symbolizujący dom Józefa i Wiktorii Ulmów, ale też domy tysięcy Polaków, którzy narażali własne życie, by nieść pomoc Żydom. Umieszczono tutaj oryginalne meble, warsztat stolarski, ul, książki, aparaty fotograficzne Józefa Ulmy i rodzinne dokumenty. W tej części goście muzeum mogą zobaczyć projekcje przywołujące sceny z codziennego życia małżeństwa ich dzieci.
Budynek Muzeum nocą źródło: Nizio Design International
Ścieżka zwiedzania muzeum prowadzi wokół kubika, przez 7 działów tematycznych, gdzie historia opowiadana jest przez eksponaty, dokumenty, fotografie, materiały prezentowane na stanowiskach manualnych i multimedialnych. Po środku sali ekspozycyjnej znajdują się 4 infoboxy w formie stalowych prostopadłościanów z monitorami dotykowymi oraz siedziska. Wszystkie elementy ekspozycji układają się w opowieść o wspólnej historii Polaków i Żydów w kontekście tragicznego czasu wojny.
Struktura budynku ostrym klinem wcina się w teren za domem, gdzie projektanci ulokowali Sad Pamięci z drzewkami jabłoni, gruszy i śliwy, który nawiązuje zarazem do sadu Józefa Ulmy i oliwnego ogrodu Sprawiedliwych w Yad Vashem. Na przyległej do płaszczyzny placu monumentalnej ścianie oznaczającej przekrój ziemi, umieszczone są z granitowe piaskowane tabliczki z nazwiskami Polaków, którzy ratowali Żydów. Z kolei w samą płaszczyznę placu „wtopione” zostały podświetlone tabliczki z imionami i nazwiskami, tych którzy ratując Żydów stracili życie.
Budynek Muzeum powstał na placu przy głównej drodze przebiegającej przez Markową i upamiętnia wydarzenia z 24 marca 1944 roku. Podczas II wojny światowej w Markowej hitlerowscy żandarmi rozstrzelali Wiktorię i Józefa Ulmów, szóstkę ich dzieci oraz ukrywane przez nich żydowskie rodziny. W 1995 roku izraelski instytut Yad Vashem przyznał Ulmom tytuł Sprawiedliwych Wśród Narodów Świata. W 2009 roku spośród 25 projektów nadesłanych na konkurs do realizacji wybrano propozycję pracowni Nizio Design International.
POLECAMY: Te drzwi przeniosą cię do Izraela. Wystawa Open a Door to Israel w Warszawie>>
