Piękne i ciekawe sanktuaria w Polsce [PRZEWODNIK]

CZERNA

GPS: 50°10'8.02", 19°38'3.02"

www.czerna.nstrefa.pl/czerna/

SANKTUARIUM MATKI BOŻEJ SZKAPLERZNEJ I ŚW. RAFAŁA KALINOWSKIEGO

woj. małopolskie, archidiecezja krakowska

W miejscowości Czerna pod Krzeszowicami, uroczo położonej, otoczonej lasami rezerwatu Dolina Eliaszówki, znajduje się klasztor Karmelitów Bosych oraz barokowy kościół św. Eliasza, gdzie doznaje czci piękny obraz Matki Bożej Szkaplerznej. Namalowany został według słynnego wizerunku Matki Bożej Śnieżnej, zwanej Salus Populi Romani (Ocalenie Ludu Rzymskiego) z bazyliki Santa Maria Maggiore w Rzymie. Umieszczony jest we wczesnobarokowym ołtarzu Matki Bożej Szkaplerznej zbudowanym z czarnego marmuru dębnickiego w latach 1655-1657. Początkowo w arkadowej niszy retabulum, czyli nastawy ołtarzowej, umieszczony był prostokątny wizerunek Matki Bożej Śnieżnej namalowany techniką olejną na płótnie w I poł. XVII w. Obraz ten, o wymiarach 99,5x166 cm, dzieło nieznanego malarza, przetrwał w ołtarzu do połowy XVIII w. Ponieważ nie dostosowano go do wielkości niszy retabulum i zagrażała mu wilgoć, kapituła klasztoru postanowiła zamówić nowy obraz, namalowany na trwałej blasze miedzianej. Wierną kopię pierwotnego obrazu namalował malarz krakowski Paweł Gołębiowski.

Dzieło przedstawia Madonnę o zatroskanej, poważnej twarzy podtrzymującą na lewej ręce, jakby na tronie, Chrystusa, małego Pantokratora. Zasłuchane Dzieciątko spogląda w dal przed siebie, trzymając w lewej ręce kodeks prawa Nowego Przymierza, a prawą unosi w górę w geście błogosławieństwa. Na serdecznym palcu Madonny widoczny jest charakterystyczny szczegół: szkaplerz karmelitański, związany mocno z duchowością tego zakonu. Jest on znakiem macierzyńskiej miłości Maryi, a z drugiej strony wyraża przez tych, którzy go noszą, gotowość do naśladowania Jej w życiu. Podstawą tej formy pobożności stało się objawienie św. Szymona Stocka w 1251 r., kiedy to Matka Boża ofiarowała swoją szatę i zapewniła, że kto będzie ją nosił i w niej umrze, za życia będzie chroniony przed niebezpieczeństwami, a po śmierci uniknie ognia piekielnego. Od tej pory w Europie, a później w całym chrześcijańskim świecie powstawała wielka ilość bractw szkaplerznych, a wśród czcicieli szkaplerza byli papieże, w tym Jan Paweł II, kardynałowie i biskupi, królowie i możnowładcy oraz ludzie ze wszystkich warstw społecznych. Zakonnicy noszą szkaplerz złożony z dwóch płatów materiału, z których jeden opada na plecy, a drugi na piersi. Łacińskie słowo "scapulare" oznacza barki, ramiona, plecy. Świeccy przyjmują szkaplerz w postaci dwóch prostokątnych kawałków materiału połączonych tasiemką i opadających na piersi i plecy. Istnieje także forma medalika szkaplerznego.

Kościół w Czernej jest także sanktuarium św. ojca Rafała Józefa Kalinowskiego, wielkiego patrioty, ostatniego dowódcy powstania styczniowego na Litwie. Po powrocie z zesłania na Syberii wstąpił w 1877 r. w austriackim Grazu do zakonu karmelitów bosych. Zmarł w Wadowicach, ale został pochowany w Czernej, gdzie spędził większą część swego życia zakonnego. Po beatyfikacji wybudowano kaplicę o. Rafała, gdzie złożono jego relikwie. W klasztorze przechowywane są też pamiątki po świętym.

Sanktuarium w Czernej / fot. Tomasz Fedor

Kalendarium

1633 Pierwsi karmeliccy pustelnicy zamieszkują w klasztorze ufundowanym przez Agnieszkę z Tęczyńskich Firlejową

1640 Konsekracja kościoła pw. św. Proroka Eliasza

15.01.1882 W Czernej otrzymuje święcenia o. Rafał Kalinowski, późniejszy święty

17.07.1988 Obraz Matki Bożej Szkaplerznej koronuje kard. Franciszek Macharski

22.06.1983 Beatyfikacja o. Rafała w Krakowie

17.11.1991 Jan Paweł II kanonizuje o. Rafała w Rzymie

Warto też zobaczyć

Zespół klasztorny karmelitów bosych

Kaplicę św. o. Rafała i pamiątki po nim

Grób św. o. Rafała Kalinowskiego

Grób bł. o. Alfonsa Mazurka

Dolinę św. Eliasza

Cmentarzyk z grobem gen. Aleksandra Błędowskiego

BOHONIKI

GPS: 53°23′35″N 23°35′38″E

DREWNIANY MECZET

woj. podlaskie

We wsi Bohoniki koło Sokółki znajduje się jeden z dwóch drewnianych meczetów w Polsce. Obiekt powstał na przełomie XIX i XX w. na miejscu poprzedniego meczetu, który spłonął w pożarze wsi. Pierwszy meczet wybudowali osadnicy tatarscy w XVII w. Byli to podkomendni tatarskich rotmistrzów na służbie Jana III Sobieskiego: Kieńskiego, Olejewskiego i Sieleckiego, którzy podobnie jak wielu innych Tatarów zapisali piękną patriotyczną kartę w dziejach przybranej ojczyzny.

Bohoniki rotmistrz Olejewski otrzymał od króla jako rekompensatę za niewypłacony żołd. Miejscowi Tatarzy opowiadają, że Olejewski miał dostać tyle ziemi, ile zdoła objechać konno w ciągu dnia. W rzeczywistości było to kilka wiosek. Dzisiaj wBohonikach żyją zaledwie cztery rodziny lipkowskie, czyli potomkowie Tatarów litewskich osiadłych tu w XVII w. Opiekują się one meczetem i mizarem, chętnie udzielając informacji przyjezdnym.

Podobnie jak obiekty tego typu na Litwie i Białorusi meczet w Bohonikach jest budowlą o nieskomplikowanej bryle, jasnym układzie przestrzennym i bardzo oszczędnym detalu. Zbudowany jest na planie zbliżonym do kwadratu. Meczet podzielony jest na trzy pomieszczenia: część męską i żeńską, zgodnie z wymogami islamu, oraz wspólny przedsionek. W części męskiej znajduje się galeria wsparta na dwóch słupach (w ten sposób powiększa powierzchnię meczetu). Podłoga świątyni zasłana jest dywanami, co podyktowane jest wymogiem zachowania czystości w meczecie. Zgodnie z zakazami religijnymi nie ma tu żadnych obrazów, a na ścianach widnieją muchiry, czyli cytaty wersetów Koranu w języku arabskim.

Na Ramadan Bajram (trzydniowe święto na zakończenie miesięcznego postu Ramadanu) i Kurban Bajram (obchodzone 10. dnia miesiąca Dhul-Hijjah ? 12. miesiąca kalendarza muzułmańskiego na 3 dzień pielgrzymki) ściągają do Bohonik muzułmanie z Podlasia i innych regionów Polski, kultywując tradycje przodków.

Wnętrze meczetu w Bohonikach / fot. Tomasz Fedor

Kalendarium

1679 Tatarzy osiedlają się w Bohonikach

1717 Najstarsza zachowana wzmianka o pierwszym meczecie w Bohonikach

Warto też zobaczyć

Mizar - cmentarz muzułmański

Domy z końca XIX w.

Dom Pielgrzyma

"Święte, świętsze, najświętsze. Przewodnik po sanktuariach w Polsce" - kup w promocyjnej cenie w Kulturalnym Sklepie >>

Przewodnik po sanktuariach w Polsce

CZĘSTOCHOWA

GPS: 50°48′38″N 19°05′49″E

www.jasnagora.pl

SANKTUARIUM NAJŚWIĘTSZEJ PANNY JASNOGÓRSKIEJ

woj. śląskie, archidiecezja częstochowska

"Twierdza Matki Bożej", "duchowa stolica Polski" - te nazwy przylgnęły do najsłynniejszego polskiego sanktuarium i jednego z największych na świecie ośrodków kultu maryjnego. Aurę tego miejsca tworzy niezwykły obraz Czarnej Madonny, do którego pielgrzymuje rokrocznie blisko 4 mln wiernych z kraju i ze świata.

Od XIV w. obecność Matki Bożej w cudownej ikonie częstochowskiej zdeterminowała pobożność i życie religijne w Polsce. Jan Paweł II powiedział: "Trzeba przykładać ucho do tego świętego miejsca, aby czuć, jak bije serce narodu w Sercu Matki". Matka Boża Częstochowska jest obecna w historii i kulturze, w życiu narodowym i społecznym, jest obecna w wezwaniach kościołów, w dedykowanych sobie ołtarzach, w tysiącach kopii jasnogórskiej ikony, w kapliczkach przydrożnych, w domowych ołtarzykach, medalikach i ryngrafach.

Historia sanktuarium jasnogórskiego rozpoczęła się w 1382 r., gdy książę Władysław Opolczyk założył na wysokim, prawie 300-metrowym wzgórzu pod Częstochową klasztor sprowadzonych z Węgier paulinów i ofiarował im cudowny obraz przywieziony z zamku w Bełżcu na Rusi. Do wzgórza niebawem przylgnęła nazwa Clarus Mons (Jasna Góra).

Kult obrazu nasilił się znacznie po ograbieniu klasztoru i sprofanowaniu wizerunku przez rabusiów w 1430 r. Jego restauracją zajął się sam król Władysław Jagiełło, sprowadzając z Rusi i dworu habsburskiego biegłych artystów. Odnowiony obraz odprowadzono procesjonalnie z Krakowa na Jasną Górę z udziałem tysięcy wiernych. Droga procesji stała się jednym z pierwszych masowo uczęszczanym szlakiem pielgrzymkowym do sanktuarium. Używany jest on do dzisiaj. W XVII w., po bohaterskiej obronie przed Szwedami i ślubach lwowskich Jana Kazimierza, kult Matki Bożej Częstochowskiej bardzo się nasilił. Tytuł Królowej Polski utożsamiono z Maryją w cudownym obrazie i Jasna Góra stała się Jej stolicą.

Jasna Góra była ośrodkiem dynastycznego kultu Jagiellonów i Wazów, a cudowny obraz czczony był jako palatium państwa, jego tarcza obronna. Królewskie pielgrzymki odbywali Kazimierz Jagiellończyk z synami, Zygmunt III Waza, Władysław IV, Jan Kazimierz, Michał Korybut Wiśniowiecki, Jan III Sobieski. Zawierzali Madonnie Jasnogórskiej swoje panowanie i powodzenie wypraw wojennych. Sanktuarium stało się także miejscem trofealnym, jak konfesja św. Stanisława w katedrze wawelskiej. Tu składano chorągwie zdobyte na wrogach; po raz pierwszy w1514 r. po wielkim zwycięstwie nad Rosją pod Orszą. Jan Kazimierz złożył osiem chorągwi kozackich, Jan III Sobieski - sztandary tureckie. Był to nie tylko hołd, ale też znak wdzięczności, uważano bowiem powszechnie, że to wstawiennictwo Matki Bożej jako Hetmanki zapewniało zwycięstwa.

Złupienie Jasnej Góry w 1430 r. i jej strategiczne położenie na skrzyżowaniu szlaków komunikacyjnych uświadomiło konieczność ufortyfikowania sanktuarium. Wały ziemne zastąpiono murem z czterema bastionami: św. Barbary, św. Rocha, św. Trójcy i św. Jakuba. Budowę rozpoczął Zygmunt Waza, dokończył Władysław IV. Dzięki temu Jasna Góra wytrzymała oblężenie Szwedów w 1655 r. Pojawili się oni ponownie pod Jasną Górą z zamiarem złupienia sanktuarium w 1704 r. podczas wojny północnej. Nie odważyli się jednak na szturm wobec zdecydowanej postawy zakonników i siły załogi wojskowej.

W 1770 r. przed wojskiem Iwana Drewicza bronili się na Jasnej Górze konfederaci barscy pod dowództwem Kazimierza Pułaskiego. Rosyjskie źródła podają, że sołdaci bili się niechętnie, bojąc się gniewu Maryi. W 1806 r. zajmujący sanktuarium pruski garnizon poddał się oddziałowi wojsk Napoleona. Po powstaniu styczniowym sanktuarium było obsadzone przez garnizon rosyjski. Ostatnimi najeźdźcami byli hitlerowcy. W jasnogórskiej "Księdze gości" widnieją podpisy osobliwych "pielgrzymów", jak nazistowscy dygnitarze Frick, Frank i Himmler.

Do sanktuarium wiodą cztery bramy wzniesione kolejno w ciągu dwóch wieków: Lubomirskich, zwieńczona figurą św. Michała Archanioła, Matki Bożej Zwycięskiej, Matki Boskiej Bolesnej i najstarsza Wałowa, zwana też Jagiellońską.

Centrum sanktuarium to kaplica Matki Bożej Częstochowskiej. Pierwotnie drewniana, w XV w. została zastąpiona gotycką budowlą murowaną. Tu w barokowym ołtarzu z hebanu zdobionego srebrem, ufundowanym przez kanclerza Jerzego Ossolińskiego, znajduje się cudowny obraz. Ozdabiają go wota Jana Pawła II - po lewej stronie pas sutanny przestrzelonej w zamachu z 13 maja 1981 r., po prawej - złota róża ofiarowana przez Jana Pawła II w 1979 r. podczas pierwszego papieskiego pobytu na Jasnej Górze.

W latach 1642-1644 dobudowano do części gotyckiej trójnawowy korpus z pięcioma ołtarzami. W ołtarzu Jezusa Ukrzyżowanego znajduje się figura Zbawiciela ze szkoły Wita Stwosza. Ściany nawy oddzielonej gdańską kratą od prezbiterium z obrazem pokrywają wota. Ostatnia część tego zespołu to przedsionek dobudowany w 1929 r. na miejscu dawnego krużganka. W niszy spoczywa tam urna z prochami o. Augustyna Kordeckiego, obrońcy Jasnej Góry. Na ścianach ryngrafy i tablice wotywne, głównie żołnierzy polskich ze wszystkich frontów II wojny światowej oraz obraz Jana Matejki "Śluby Jana Kazimierz"?.

Kaplica Matki Bożej Częstochowskiej przylega do kościoła pw. Znalezienia Krzyża Św. i Narodzenia NMP, który uzyskał tytuł bazyliki mniejszej w 1906 r.

Obraz Czarnej Madonny w sanktuarium na Jasnej Górze w Częstochowie / fot. Tomasz Fedor

Pierwszy jednonawowy kościół powstał w XV w., później dobudowano trójnawowy korpus, tak że pierwsza część stała się wydłużonym prezbiterium. W 1690 r. pożar zniszczył ten zespół. Odbudowywano go w latach 1692-1695 i 1706-1728.Powstała wspaniała, barokowa świątynia ozdobiona freskami Karola Dankwarta. Wielki ołtarz z przedstawieniem Wniebowzięcia NMP o kompozycji rzeźbiarsko-architektonicznej zaprojektował Jakub Buzzini (1725-1728). Zgodnie z barokową manierą bazylikę wyposażono w liczne ołtarze boczne: św. Anny, św. Józefa, Trzech Króli, św. Kazimierza, Bożego Narodzenia, Matki Boskiej Różańcowej, św. Maksymiliana Kolbego.

Do prawej nawy bazyliki przylega kaplica św. Pawła Pustelnika, patrona zakonu paulinów, ufundowana przez Kacpra Denhoffa, z grobowcem tej rodziny, oraz znajdujące się jedna nad drugą kaplice Świętych Relikwii i Świętych Aniołów Stróżów. Zakrystia wyposażona jest w barokowe meble, a jej sklepienie zdobią freski Dankwarta ze scenami ze Starego Testamentu.

Budynek klasztorny, ufundowany przez Jagiełłę i królową Jadwigę, powstał w 1393 r. i został przebudowany w stylu gotyckim w latach 1425-1429. W połowie XVII w. wzbogacił się o Wielki Refektarz, a 100 lat później o nową bibliotekę. Znajduje się w niej 13 tys. starodruków.

Skarbiec jasnogórski wzniesiony w 1653 r. jest nad zakrystią. Do najcenniejszych pamiątek zalicza się złotą monstrancję z 1672 r., wysoką na 103 cm. Jest to ex voto zbiorowe w podzięce za obronę przed Szwedami. Zdobi ją 2366 brylantów, 2208 rubinów, 30 szafirów, 81 szmaragdów i 214 pereł. Uważana jest za najpiękniejszą barokową monstrancję w Europie Środkowej. Do cennych zabytków należą: "komplet koralowy" sprzętów liturgicznych ofiarowany przez króla Korybuta Wiśniowieckiego, ołtarzyk ze srebra i hebanu - dar królewicza Jakuba Sobieskiego, ołtarzyk i kropielniczka Tadeusza Kościuszki, relikwiarz św. Jana Nepomucena - najcenniejszy zabytek rzemiosła artystycznego, order Orła Białego JanaTarły, relikwiarz i monstrancja - dar Zygmunta Starego, złote pióro Henryka Sienkiewicza, różaniec z chleba z obozu w Ravensbrück, medal Nagrody Nobla Lecha Wałęsy. Prócz tego biżuteria, precjoza, przybory liturgiczne i wota.

Paulini, kontynuując działania zachowujące pamięć narodową, utworzyli w budynku dawnej drukarni Muzeum 600-lecia w rocznicowym 1982 r. Zobaczyć tam można m.in. dokumenty fundacyjne klasztoru wydane przez Władysława Opolczyka i króla Jagiełłę, wota uzdrowionych, "sukienki" zakładane na cudowny obraz, kielichy mszalne, świece wotywne Piusa XI, Pawła VI i Jana Pawła II.

Drugim, nowym miejscem gromadzącym relikwie, jest Kaplica Pamięci Narodowej poświęcona 3 maja 1988 r. Znajduje się w XVII-wiecznej dzwonnicy, między wieczernikiem a południową ścianą bazyliki. Zgromadzono tam urny z ziemią z pól bitewnych powstań listopadowego i styczniowego, z wojny bolszewickiej i z obu wojen światowych - Westerplatte, Tobruku, Monte Cassino, Arnhem, Falaise i Kołobrzegu - oraz urny z prochami powstańców warszawskich, zabitych robotników z Poznania, Radomia, Gdańska, Śląska i ks. Jerzego Popiełuszki.

Najnowsza ekspozycja tworzona jest w bastionie św. Rocha. Prezentuje ona wota ofiarowane do 1795 r., buławy hetmańskie i broń orientalną - dar Sobieskiego.

Według legendy obraz Matki Boskiej Częstochowskiej namalował św. Łukasz Ewangelista na deskach stołu, przy którym spożywała posiłki Święta Rodzina.

Wizerunek zalicza się do ikon określanych nazwą Hodegetria. Określenie to oznacza tę, która prowadzi (lub tę, która wskazuje drogę). Obraz namalowany jest na drewnianej tablicy o wymiarach 122,2 x 82,2 x 3,5 cm. Przedstawia on Najświętszą Maryję Pannę o zatroskanej twarzy, w postaci stojącej, z Dzieciątkiem Jezus na ręku. Maryja jest zwrócona do wiernych. Twarz Dzieciątka skierowana jest w kierunku patrzącego na obraz. Prawy policzek Matki Bożej znaczą dwie równolegle biegnące rysy, przecięte trzecią na linii nosa. Na szyi występuje sześć cięć, z których dwa są widoczne dość wyraźnie, cztery pozostałe - słabiej. Jezus, przyodziany w sukienkę koloru karminowego, spoczywa na lewym ramieniu Maryi. W lewej ręce trzyma księgę, prawą zaś unosi ku górze w charakterystycznym geście nauczyciela, władcy lub do błogosławieństwa. Prawa ręka Maryi spoczywa na piersi.

Maryja ma na sobie niebieskogranatową suknię i płaszcz ozdobione złocistymi liliami andegaweńskimi. Obraz jest namalowany na niebieskozielonym tle, który to kolor przechodzi w odcień morskiej fali.

Nad głową Maryi i Jezusa widnieją złote nimby, kontrastując z ciemną karnacją twarzy Maryi, nazywanej popularnie z tego powodu Czarną Madonną. Od połowy XVII wieku obraz ubierany jest w sukienki wykonane z cennych tkanin, mieniące się klejnotami. Obecnie ikona jasnogórska ma osiem sukienek, z których najcenniejsze są diamentowa i rubinowa pochodzące z XVII stulecia. Najmłodsza sukienka - bursztynowo-brylantowa, zwana też sukienką zawierzenia "Totus Tuus", została wykonana w 2005 r.

Jasna Góra to ukochane sanktuarium Jana Pawła II, który przybywał tu jako student, ksiądz, biskup, kardynał i sześciokrotnie jako papież (1979, 1983, 1987, 1991, 1997, 1999).

Kalendarium

1382 Początek klasztoru Paulinów na Jasnej Górze

18.11-27.12.1655 Bohaterska obrona Jasnej Góry podczas potopu szwedzkiego

1.04.1656 Śluby lwowskie króla Jana Kazimierza i proklamowanie Matki Bożej Królową Polski

8.09.1717 Biskup chełmski Krzysztof Andrzej Jan Szembek koronuje obraz Królowej Polski

10.09.1770-18.08.1771 Konfederaci barscy bronią się przed atakami wojsk rosyjskich

13.04.1904 Papież Pius X zatwierdza święto Matki Bożej Częstochowskiej

22.05.1910 Biskup włocławski Stanisław Zdzitowiecki dokonuje ponownej koronacji obrazu po kradzieży sukienek i dwóch koron

sierpień 1920 Tłum pielgrzymów modli się o zwycięstwo w wojnie z bolszewikami

8.09.1946 Poświęcenie Polski Niepokalanemu Sercu Maryi, któremu przewodniczy prymas Polski kard. August Hlond

26.08.1956 Jasnogórskie Śluby Narodu ułożone przez więzionego przez władze PRL prymasa Stefana Wyszyńskiego

3.05.1966 Centralne uroczystości Tysiąclecia Chrztu Polski z Aktem Oddania Polski w Macierzyńską Niewolę Maryi, które odbywają się pod przewodnictwem legata papieskiego kard. Stefana Wyszyńskiego

4.06.1979 Jan Paweł II jako pierwszy papież staje na Jasnej Górze

15.08.1991 VI Światowy Dzień Młodzieży na Jasnej Górze z udziałem Jana Pawła II

26.05.2006 Papież Benedykt XVI odwiedza sanktuarium jasnogórskie

9.12.2012 Próba zniszczenia cudownego obrazu przez wandala

Warto też zobaczyć

Bazylikę jasnogórską

Kaplicę św. Pawła Pustelnika

Wieczernik

Wały jasnogórskie ze stacjami Drogi Krzyżowej

Skarbiec z arcydziełami sztuki

Arsenał

Muzeum 600-lecia

GRABARKA

GPS: 52°25′00″N 23°00′20″E

www.grabarka.pl

ŚWIĘTA GÓRA GRABARKA

woj. podlaskie, diecezja (eparchia) warszawsko-bielska

Grabarka koło Siemiatycz jest sercem polskiego prawosławia, najważniejszym miejscem pielgrzymkowym dla wiernych tego nurtu chrześcijaństwa.

Sama nazwa góry sugerować może, że wcale nie mamy do czynienia z naturalnym wzniesieniem, ale ze sztucznie usypanym kurhanem upamiętniającym zapomniane już wydarzenia - być może ofiary bitwy z Tatarami, o czym mówi miejscowa tradycja. Na temat przeszłości Grabarki czerpiemy wiadomości jedynie z miejscowych podań.

W XVIII stuleciu przez te tereny przeszła epidemia cholery. Umierali na nią masowo nie tylko ludzie, ginęły także zwierzęta. Całe okolice się wyludniały, a pola rolników porastała puszcza.

Podczas epidemii w jednej z okolicznych wsi pewien starzec doznał objawienia, wedle którego mieli uratować się tylko ci, którzy poszukają schronienia na wzgórzu Grabarka. I rzeczywiście - ocaleli, w czym widziano wyraźne działanie Opatrzności. Pamięć o tych wydarzeniach przekazywana była z pokolenia na pokolenie. Na wzgórzu modlono się też za ofiary epidemii. I tak jest do dzisiaj.

Gwoli ścisłości historycznej należy zaznaczyć, że w początkowym okresie Grabarka należała do Kościoła unickiego, powstałego w wyniku unii brzeskiej (1596). Papieże nadali odpusty pielgrzymkom przybywającym na świętą górę. Po zniesieniu w 1839 r. Kościoła unickiego dekretem cara Mikołaja I Grabarka stała się sanktuarium prawosławnym.

Nowy rozdział w historii Grabarki rozpoczyna się w okresie powojennym. W granicach Polski Ludowej znalazło się kilka mniszek z różnych monasterów pozostałych na Wschodzie. W Polsce prawosławnego klasztoru wówczas nie było. Z błogosławieństwa ówczesnego arcybiskupa białostockiego i bielskiego Tymoteusza powstała w 1947 r. na Grabarce żeńska wspólnota monastyczna pw. Marty i Marii. Siostry żyły wówczas w wielkim ubóstwie. Długoletnią przełożoną była ihumenia Barbara (Grosser), która wstąpiła do klasztoru po wychowaniu trójki swoich dzieci.

Na Grabarkę od dawna ściągali pielgrzymi, przynosząc ze sobą krzyże w różnych intencjach i pozostawiając je wokół cerkwi. Tych krzyży różnej wielkości są tysiące. Jedne niszczeją, a na ich miejscu pojawiają się inne. Drugie podobne sanktuarium, katolickie, znajduje się na Litwie w Szawlach. Każdy pielgrzym obchodzi cerkiew na kolanach, obmywa się w wodzie ze źródełka, która - jak wierzą prawosławni - ma cudowną moc, wielu przystępuje do spowiedzi.

Najwięcej wiernych gromadzi doroczne święto Spasa - Przemienienia Pańskiego - według kalendarza juliańskiego przypadające 19 sierpnia. Rozpoczyna się ono już dnia poprzedzającego. Tysiące pielgrzymów przybywają nie tylko z Białostocczyzny czy z innych części Polski, ale można też spotkać przedstawicieli Białorusi, Grecji, niekiedy Francji, Portugalii, a nawet Stanów Zjednoczonych czy Brazylii. Oprócz prawosławnych przybywają i katolicy, dla których udział w tych niezwykłych dla nich nabożeństwach jest okazją do poznania wschodniego chrześcijaństwa i wielkim przeżyciem religijnym.

Z Grabarką wiąże się odrodzenie tradycji pielgrzymowania wśród wyznawców prawosławia w naszym kraju. Pierwszą młodzieżową pielgrzymkę do tego miejsca zainicjował w latach 80. obecny arcybiskup Jeremiasz, wówczas jeszcze świecki teolog Jan Anchimiuk wraz z obecnym posłem na Sejm Eugeniuszem Czykwinem (SLD). Dzisiaj młodzieżowa pielgrzymka na Grabarkę organizowana w maju ma już długoletnią tradycję, podobnie jak wyrosłe z niej Bractwo Młodzieży Prawosławnej utrzymujące liczne kontakty z młodymi wyznawcami Kościoła Wschodniego na całym świecie.

Święty obraz na Grabarce / fot. Tomasz Fedor

Kalendarium

1710 Pierwszy odnotowany cud na górze Grabarce

1726 Najstarsza zachowana informacja o istnieniu cerkwi na Grabarce

19.08.1947 Abp Tymoteusz podejmuje decyzję o budowie żeńskiego monasteru pw. św. Marty i Marii

9-11.05.1980 Pierwsza pielgrzymka zorganizowana przez Koło Prawosławnych Teologów

2.02.1986 Umiera matuszka Barbara (Grosser), która doprowadziła do rozkwitu monasteru na Grabarce

12-13.07.1990 Cerkiew podpalona przez więźnia będącego na przepustce

5.06.1991 Podczas wizyty w katedrze prawosławnej św. Mikołaja w Białymstoku Jan Paweł II składa kondolencje prawosławnym z powodu spalenia cerkwi na Grabarce i daje ofiarę na odbudowę świątyni

17.05.1998 Metropolita Sawa konsekruje nową cerkiew pw. Przemienienia Pańskiego

18.08.2000 Mnisi ze Świętej Góry Athos przywożą jako dar na Grabarkę kopię słynnej ikony Matki Bożej Iwierskiej

Warto też zobaczyć

Kopię ikony Matki Bożej Iwierskiej w cerkwi Przemienienia Pańskiego

Cerkiew pw. Ikony Matki Bożej Wszystkich Strapionych Radość

Krzyże wotywne

Cudowne źródełko

HACZÓW

GPS: 49°39′28.88″N 21°54′5.75″E

http://phaczow.republika.pl

SANKTUARIUM MATKI BOŻEJ BOLESNEJ

woj. podkarpackie, archidiecezja przemyska obrządku łacińskiego

Haczów w dorzeczu Wisłoka na Podkarpaciu szczyci się nie tylko sanktuarium Matki Bożej Bolesnej, ale także najstarszym i największym na świecie drewnianym kościołem w stylu gotyckim. Z tego powodu świątynia zwana jest drewnianą katedrą gotycką. Posiada ona dekorację malarską pochodzącą z 1494 r. - najstarszą wśród polskich sakralnych budowli drewnianych.

Podczas okupacji figura ocalała, jednak tragiczny los spotkał jej kustosza - ks. proboszcza Marcina Tomakę. Ten dzielny kapłan wspierał swoich parafian duchowo, moralnie i finansowo. 19 czerwca 1940 r. został aresztowany przez Niemców i osadzony w więzieniu w Sanoku, potem wywieziono go do Auschwitz, stamtąd do Dachau, gdzie w wyniku bicia, głodzenia i niewolniczej pracy zmarł 8 lipca 1942 r. Od 2003 r. trwa jego proces beatyfikacyjny.

W 1948 r. zakończono budowę nowej świątyni, a stary zabytkowy kościół został wyłączony z kultu. Do nowego kościoła przeniesiono ocalałą z pożogi wojennej figurę Piety. Pochodzi ona prawdopodobnie z XV w., a według jednej z legend przypłynęła do Haczowa Wisłokiem. Inne podanie głosi, że została przywieziona z Węgier.

Starania o koronację Piety haczowskiej podejmowano kilkakrotnie. Za pierwszym razem przeszkodził wybuch I wojny światowej, a w PRL urzeczywistnienie tego zamiaru udaremniły władze komunistyczne. Dopiero 11 listopada 1993 r. na prośbę proboszcza ks. Kazimierza Kaczora abp Józef Michalik, metropolita przemyski, wydał dekret pozwalający na rozpoczęcie przygotowania parafii do koronacji cudownej figury Matki Bożej Bolesnej z kościoła haczowskiego. Cztery lata później tutejszych parafian spotkało wielkie wyróżnienie, bo koronacji dokonał papież Jan Paweł II.

Sanktuarium w Haczowie to dwa kościoły - nowy i stary, zabytkowy, który po ponadpółwiecznej przerwie i trwającym 20 lat remoncie ponownie został przywrócony do kultu religijnego przez abp. Michalika.

Wnętrze kościoła w Haczowie / fot. Tomasz Fedor

Kalendarium

1388 Król Władysław Jagiełło eryguje parafię w Haczowie

koniec XIV w. Powstaje drewniany kościół w stylu gotyckim

15.08.1937 Poświęcenie placu pod budowę nowego kościoła

10.06.1997 Jan Paweł II koronuje w Krośnie figurę Matki Bożej Bolesnej z Haczowa

29.06.1997 Prymas Polski kard. Józef Glemp intronizuje koronowaną Pietę

3.07.2003 Gotycki kościół w Haczowie wpisany na listę Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Naturalnego UNESCO

13.11.2000 Abp Józef Michalik dokonuje rekonsekracji odnowionego zabytkowego kościoła

Warto też zobaczyć

Gotycką polichromię z XV w.

Gotyckie portale

Barokowy ołtarz z końca XVII w.

Kamienną chrzcielnicę z XVI w.

Figurę Chrystusa Pantokratora

Figurę św. Krzysztofa

Pomnik Jana Pawła II

KRAKÓW WAWEL

GPS: 50°3′16.62″N 19°56′6.97″E

http://www.katedra-wawelska.pl

KRÓLEWSKA KATEDRA, SANKTUARIUM NARODOWE ORAZ ŚW. STANISŁAWA, ŚW.WACŁAWA, ŚW. JADWIGI I BŁ. WINCENTEGO KADŁUBKA

woj. małopolskie, archidiecezja krakowska

W ciągu wieków kompleks wawelski zakorzeniony w najodleglejszej, legendarnej przeszłości stał się źródłem narodowej mitologii, symbolem państwowości, ideą i esencją polskości. Niezwykle ważne miejsce w kompleksie wawelskim zajmuje katedra pw. św. Stanisława i św. Wacława, pełniąca rolę sanktuarium narodowego i sanktuarium świętych.

Około 980 r. Wawel i ziemię Wiślan (Małopolskę)wcielił do swego państwa Mieszko I. Gród i rosnący przy nim Kraków czekała wielka przyszłość. W 1000 r. erygowano w Krakowie biskupstwo, czego konsekwencją była budowa katedry na Wawelu. Po spustoszeniu Wielkopolski przez Brzetysława czeskiego, zburzeniu Gniezna i Poznania w 1038 r. centrum polityczne kraju i jego interesy przesunęły się na południe. Kazimierz Odnowiciel przeniósł się na Wawel i odtąd gród stał się siedzibą książęcą, Kraków przejął funkcję stolicy kraju. Pierwszą katedrę zniszczyli prawdopodobnie Czesi. Najznamienitszym zabytkiem z owych czasów jest rotunda Najświętszej Maryi Panny i św. św. Feliksa i Adaukta, a także kościół św. Gereona, będący prawdopodobnie kaplicą pałacową.

Nową katedrę w stylu romańskim wybudował Władysław Herman, pozostała po niej słynna krypta św. Leonarda. Katedra Hermana miała swój wielki dzień 8 maja 1254 r. Wówczas to odbyła się pierwsza uroczystość ku czci św. Stanisława kanonizowanego rok wcześniej w Asyżu. Zgromadziła wszystkich biskupów polskich i książąt piastowskich, którzy mimo waśni i wojen stali wówczas, po raz ostatni, ramię przy ramieniu przed relikwiami świętego. Bp Stanisław został kanonizowany głównie dzięki zabiegom księcia Bolesława Wstydliwego i biskupa krakowskiego Prandoty.

Katedra romańska spłonęła w 1306 r. Kolejną, gotycką zbudował Władysław Łokietek, który jako pierwszy władca Polski koronował się na Wawelu w 1320 r. Później stało się to tradycją i wszyscy królowie i królowe, z wyjątkiem Stanisława Leszczyńskiego i Stanisława Augusta Poniatowskiego, byli koronowani w katedrze wawelskiej (34 obrzędy koronacyjne). Budowę katedry kontynuował Kazimierz Wielki, powiększył też znacznie zamek, nadając mu gotycki styl.

Przebudowali go Jagiełło i Jadwiga, wzbogacając o wieżę Duńską i Kurzą Stopkę. Kazimierz Jagiellończyk ufundował kaplicę Świętokrzyską, powierzając jej wystrój malarzom ruskim, co było świadectwem krzyżowania się wpływów Wschodu i Zachodu w wielonarodowym państwie.

Zamek Kazimierza Wielkiego w znacznym stopniu zniszczył wielki pożar w 1499 r., lecz wówczas już Polska wchodziła w orbitę wpływów renesansu. Panowanie Jagiellonów Aleksandra i Zygmunta I rozpoczęło złoty okres świetności państwa. Taki też był on dla Wawelu i Krakowa. W1506 r. rozpoczęła się budowa nowego zamku. Małżeństwo Zygmunta z Boną Sforzą przyspieszyło przenikanie kultury włoskiej. Do Krakowa zaczęli napływać artyści ze słonecznej Italii. Franciszek z Florencji i Bartłomiej Berecci stworzyli wspaniałą rezydencję renesansową z niezwykłej urody dziedzińcem arkadowym. Fryz w Sali Poselskiej i Turniejowej malował Hans Dürer, brat wielkiego Albrechta.

Renesans zaznaczył się nie tylko w architekturze. Ideały humanizmu zaszczepiał już synom Kazimierza Jagiellończyka ich wychowawca Filip Kalimach. Za panowania Zygmunta Starego Wawel stał się ośrodkiem myśli humanistycznej. Przyjaciele i doradcy króla - biskupi Andrzej Krzycki i Piotr Tomicki, Jan Dantyszek, Just Decjusz, hetman Tarnowski, marszałek Kmita - tworzyli "kółko erazmiańskie". Podczas spotkań z monarchą rodziła się nowa myśl polityczna i zajmowano się adaptacją kultury renesansowej na grunt polski. W latach 1517-1533 Berecci zbudował kaplicę Zygmuntowską ocenianą jako najwspanialszy przykład renesansu na północ od Alp. Znajdują się w niej nagrobki Zygmunta Starego, Zygmunta Augusta, biskupów Piotra Gamrata, Piotra Tomickiego, Jana Konarskiego i Samuela Maciejowskiego.

Na Wawelu padły też ważne słowa polskiego monarchy. Zygmunt August, zwolennik tolerancji, powtórzył to, co wypowiedział wcześniej w Sejmie: "Nie jestem królem waszych sumień".

W 1609 r. Zygmunt III Waza wyjechał z Krakowa na wojnę z Moskwą i już do niego nie powrócił. Stolicą Rzeczypospolitej została Warszawa. W latach 1656-1657 i w 1702 r. Wawel okupowali Szwedzi, przyczyniając się do jego dewastacji. Opuszczona rezydencja mimo wysiłku zarządców znacznie podupadła bez królewskiego mecenatu. W 1794 r. obecność Prusów pogłębiła jeszcze zniszczenia. Ostateczny upadek nastąpił po zajęciu Krakowa przez Austriaków. Na Wawel wprowadzono garnizon, urządzono szpital wojskowy, zbudowano fortyfikacje, przekształcając dawną rezydencję królewską w twierdzę. Fiaskiem zakończyły się próby odzyskania Wawelu przez społeczeństwo, nie pomogło nawet ofiarowanie zamku cesarzowi Franciszkowi Józefowi przez galicyjski sejm w 1880 r.

Wielkość Wawelu powoli gasła pod twardą ręką zaborcy. Kraków zaczęto uważać w innych zaborach za miasto ?grobowe?, ponure, oddane we władzę księży i "stańczyków". Mimo to starano się podkreślać królewskość Wawelu. Odkrycie grobu Kazimierza Wielkiego, otwarcie jego trumny i powtórny pogrzeb w 1869 r. przypomniało o minionej wielkości rezydencji, dynastii i kraju. Zaczęto dbać o groby królewskie w kryptach katedry, rozpoczęło się "pątnictwo narodowe".

W 1905 r. wojsko austriackie opuściło Wawel. Restauracją zabytku zajęli się Zygmunt Hendel i Adolf Szyszko-Bohusz. Składki społeczne na odnowę Wawelu popłynęły szerokim strumieniem (cegiełki z nazwiskami ofiarodawców wmurowano przy północnym wejściu na zamek). Stanisław Wyspiański opracował plan zabudowy Wawelu. W jego wizji miało to być Akropolis z siedzibą Sejmu, Senatu, muzeum narodowego i Akademii Umiejętności. Włodzimierz Tetmajer ozdobił malowidłami kaplicę królowej Zofii, Józef Mehoffer wykonał witraże w kaplicy Świętokrzyskiej. W 1902 r. Antoni Madeyski wyrzeźbił nagrobek królowej Jadwigi. Sejm w 1921 r. zadekretował, że Wawel jest jedną z oficjalnych rezydencji prezydenta Rzeczypospolitej. Zamek stał się także nekropolią najznamienitszych Polaków, bohaterów i poetów. Prochy Józefa Poniatowskiego sprowadzono w 1817 r., Kościuszki - w 1818 r., Mickiewicza - w 1890 r., Słowackiego - w 1927 r. Szczątki Józefa Piłsudskiego spoczęły w krypcie pod Wieżą Srebrnych Dzwonów w 1935 r. W 1992 r. na Wawelu umieszczono ziemię z Monte Cassino, w 1993 r. prochy Władysława Sikorskiego. Tablicę pamiątkową ku czci Cypriana Kamila Norwida umieszczono w kryptach w 2001 r., a medalion ku czci Fryderyka Chopina w rocznicę jego dwusetnych urodzin w 2010 r. Para prezydencka Maria i Lech Kaczyńscy spoczęła w krypcie wawelskiej w kwietniu 2010 r.

Wawel pozostał tym, czym był zawsze - żywym symbolem, miejscem sakralnym i "narodowych pamiątek kościołem". Wyjątkową rolę odgrywa wśród nich konfesja, czyli grobowiec św. Stanisława biskupa i męczennika, głównego patrona Polski, zwana ołtarzem ojczyzny. Odbywały się tu nie tylko celebry liturgiczne. W 1320 r. Władysław Łokietek koronował się przy konfesji św. Stanisława na króla Polski. Tutaj dziękowano za triumfy oręża polskiego i składano trofea wojenne, m.in. sztandary krzyżackie zdobyte pod Grunwaldem i chorągiew turecką spod Wiednia. Na słynnym obrazie Jana Matejki ks. Piotr Skarga wygłasza kazanie przy grobie św. Stanisława. Mamy tu do czynienia z fikcją artystyczną, jednak to, że malarz umiejscowił akcję w tak ważnym dla Polaków miejscu, ma wielką wymowę patriotyczną. Relikwie św. Stanisława złożono w katedrze wawelskiej w 1254 r., jednak obecne mauzoleum powstało cztery wieki później. Wzniesiono je w latach 1626-1629 według projektu któregoś z włoskich mistrzów - Giovanniego Trevana lub Mattea Castellego. Pod baldachimem, na cokole, spoczywa srebrna trumna ze szczątkami św. Stanisława wykonana w warsztacie gdańskiego złotnika Piotra van derRennena (1669-1671), ufundowana przez biskupa Piotra Gembickiego. Jest to trzeci z kolei relikwiarz biskupa, pierwszy ufundowaław1254 r. św. Kinga, a drugi w 1633 r. Zygmunt III Waza. Ten drugi został jednak zrabowany przez Szwedów w 1657 r.

Rokrocznie w niedzielę po święcie św. Stanisława, przypadającym 8 maja, wyrusza z Wawelu na Skałkę, miejsce męczeństwa biskupa, barwna procesja, w której niesione są relikwie patrona Polski oraz innych świętych polskich. W katedrze odbierają także cześć inni święci. Najstarszą historię ma kult św. Wacława, żyjącego w X w. męczennika, patrona i bohatera narodowego Czech. Od dawna otaczano czcią grobowiec i krucyfiks św. Jadwigi Królowej, kanonizowanej w 1997 r. w Krakowie przez Jana Pawła II. Znajduje się też tutaj relikwiarz bł. Wincentego Kadłubka, słynnego dziejopisa i biskupa krakowskiego, który zrezygnowawszy z urzędu, osiadł jako zakonnik cysterski w klasztorze w Jędrzejowie.

Wawel jest miejscem spoczynku większości władców Polski. Pierwszymi monarchami pochowanymi na Wawelu byli: Mieszko, syn Bolesława Śmiałego, Bolesław Kędzierzawy, Kazimierz Sprawiedliwy, Bolesław i Leszek Biały. Jako pierwszy król spoczął tu Władysław Łokietek. Obok monarchów pochowani w kryptach są też ich najbliżsi.

Począwszy od króla Kazimierza Jagiellończyka ustalił się zwyczaj grzebania królów w osobnych kaplicach dobudowanych do katedry. Jako pierwsza powstała kaplica Świętokrzyska bogato zdobiona dekoracją malarską przez malarzy ruskich, ze wspaniałym nagrobkiem króla Kazimierza Jagiellończyka wyrzeźbionym przez Wita Stwosza.

Król Zygmunt Stary zdecydował, że zmarli królowie będą chowani w podziemnych kryptach. Swoje prochy kazał pogrzebać pod wybudowaną dla siebie kaplicą zwaną Kaplicą Zygmuntowską.

Spoczywają tu także m.in. królowie: Kazimierz Wielki, Władysław Jagiełło, Zygmunt August, Stefan Batory, Zygmunt III Waza, Jan Kazimierz, Jan III Sobieski. W XIX w. zdecydowano, że w podziemiach katedry chowani będą także bohaterowie narodowi i najwięksi poeci. Od pogrzebów księcia Józefa Poniatowskiego (1817 r.) i Tadeusza Kościuszki (1818 r.) katedra na Wawelu zaczęła funkcjonować jako polski panteon.

W 1890 r. z okazji sprowadzenia z Paryża zwłok Adama Mickiewicza w katedrze na Wawelu urządzono kryptę wieszczów narodowych. Spoczywa tu także Juliusz Słowacki oraz znajduje się symboliczny grób Cypriana Kamila Norwida. W 2010 r. w krypcie wieszczów umieszczono tablicę upamiętniającą Fryderyka Chopina. Pod Wieżą Srebrnych Dzwonów złożono w krypcie zwłoki ojca polskiej niepodległości marszałka Józefa Piłsudskiego. W wolnej Polsce w 1993 r. sprowadzono na Wawel ciało gen. Władysława Sikorskiego.

W wyniku przeprowadzonej w latach 1872-1877 renowacji podziemi katedralnych poszczególne krypty zostały połączone nowymi korytarzami, co umożliwia zwiedzającym odbycie fascynującej podróży w czasie. Niezwykłe dzieje katedry na Wawelu koronuje powołanie jej gospodarza, kardynała Karola Wojtyły, na papieża.

Kalendarium

1020 Początek budowy pierwszej katedry pw. św. Wacława w Krakowie

1142 Konsekracja drugiej katedry

8.05.1254 Pierwsza uroczystość ku czci św. Stanisława

1305 Pożar katedry

20.01.1320 Pierwsza koronacja na Wawelu (Władysław Łokietek koronowany na króla Polski)

28.03.1364 Arcybiskup gnieźnieński Jarosław Bogoria Skotnicki konsekruje trzecią w tym miejscu katedrę

1895-1910 Wielka restauracja katedry wawelskiej

2.11.1946 Ks. Karol Wojtyła odprawia mszę prymicyjną w krypcie św. Leonarda katedry wawelskiej

28.09.1958 Abp Eugeniusz Baziak udziela ks. Karolowi Wojtyle sakry biskupiej

8.03.1964 Ingres nowego metropolity krakowskiego abp. Karola Wojtyły do katedry na Wawelu

Warto też zobaczyć

Golgotę z Drogą Krzyżową

Las Grąbliński (las objawień)

"Źródełko"

Kościół św. Doroty

Apartamenty papieskie z pamiątkami po Janie Pawle II

Dąb Jana Pawła II z pamiątkowym głazem

Pomnik Jana Pawła II

Muzeum ks. Józefa Jarzębowskiego

Kaplice

Kryptę Wieszczów Narodowych

Kryptę św. Leonarda

Groby Królewskie

Zamek królewski na Wawelu

Dzwon Zygmunt

Muzeum Skarbca Katedralnego im. Jana Pawła II

Archiwum Krakowskiej Kapituły Katedralnej

KALWARIA ZEBRZYDOWSKA

GPS: 49°51′46″N 19°40′32″E

www.kalwaria.eu

SANKTUARIUM PASYJNO-MARYJNE

woj. małopolskie, archidiecezja krakowska

Kalwarię Zebrzydowską, miasteczko na pograniczu Beskidu Makowskiego i Pogórza Wielickiego, odwiedza rocznie milion pielgrzymów. Przybywają po to, aby modlić się na słynnych kalwaryjskich dróżkach i pokłonić się Matce Bożej Kalwaryjskiej z pucołowatym Dzieciątkiem, czczonymi w znanym w całej Polsce obrazie. W okresie Wielkiego Postu na terenach najstarszej w Polsce kalwarii odgrywane są słynne na cały kraj misteria Męki Pańskiej.

Istniejąca tutaj kalwaria powstała z inicjatywy oraz dzięki fundacji pobożnego wojewody krakowskiego Mikołaja Zebrzydowskiego jako wyraz powszechnej w epoce baroku żarliwości religijnej. Jej ideałem było posiadanie "własnej" Jerozolimy, gdyż dostęp do tej prawdziwej był odcięty przez Turków, oraz odtworzenie "u siebie" realiów Męki Pańskiej.

Zebrzydowski w 1601 r. zbudował na szczycie Żarku kaplicę św. Krzyża według modelu kaplicy Golgoty w Jerozolimie. Po przeczytaniu dzieła Adrichomiusa opisującego miejsca Męki Pańskiej dopatrzył się znacznego podobieństwa terenu pod Lanckoroną do położenia Jerozolimy. Postanowił "przenieść" Ziemię Świętą do Polski i zbudować kalwarię - Nową Jerozolimę.

Pomierzono teren, na miejscach przyszłych stacji postawiono krzyże. Odległości między nimi okazały się dużo większe niż w Jerozolimie, jednak Zebrzydowski nie przejmował się tym, gdyż uważał, że "za jeden krok Chrystusa powinniśmy przejść kroków dziesięć". Zaczęły powstawać kaplice Męki Pańskiej, kaplice maryjne i obiekty towarzyszące. Prowadzono także prace inżynieryjno-ziemne: zmieniono bieg rzeki Skawinka, aby jako Cedron płynęła w pożądanym kierunku, podwyższono też jedno ze wzgórz, aby odgrywało rolę góry Moria.

Budowa Kalwarii trwała wiele lat. Po śmierci Mikołaja Zebrzydowskiego w 1620 r. prowadzili ją dalej jego syn Jan i wnuk Michał, a potem spadkobiercy Zebrzydowskich - Czartoryscy. Pierwsze kaplice stanęły w latach 1605-1617, ostatnia w 1886 r. Wyposażono je w elementy sceniczne: balkony, tarasy, schody, podia, co wskazuje, że od początku planowano odgrywanie widowiska pasyjnego.

Początki misterium przypadają na pierwsze lata istnienia Kalwarii Zebrzydowskiej. Pierwotną sceną był "Dekret Piłata", czyli wydanie wyroku na Pana Jezusa. Stopniowo misterium wzbogacało się o dalsze sceny, rozbudowywano akcję. Jego ostatnią obszerną wersję opracował po II wojnie światowej o. Augustyn Chadam. Rozpoczyna się ono w Niedzielę Palmową wjazdem Chrystusa do Jerozolimy, a potem trwa od wieczoru Wielkiej Środy do Wielkiego Piątku. Role w misterium grają klerycy bernardyńscy, przewodnicy kompanii i mieszkańcy kalwaryjskiej wsi Bugaj. Niektóre z ról, np. apostołów, przechodziły z ojca na syna i otrzymywali je przedstawiciele poszczególnych regionów. Zespół aktorów misterium liczy obecnie ok. stu osób.

Pobożność pasyjna i kult Męki Pańskiej praktykowane są przez cały rok. Pielgrzymi przybywają na słynne "dróżki" kalwaryjskie i związane z nimi nabożeństwo "dróżkowe". Zaczęto je praktykować, zanim jeszcze zbudowano kaplice i kościoły stacyjne. Stróżowie sanktuarium, ojcowie bernardyni, oprowadzali wiernych po drogach kalwaryjskich, a przy krzyżach (później kaplicach) opowiadali o wydarzeniach Pasji i odmawiali stosowne modlitwy. Wieść o tym "jerozolimskim nabożeństwie" rozeszła się błyskawicznie, ściągając już na początku XVII w. pątników z całej Rzeczypospolitej.

Kalwarię Zebrzydowską tworzy 41 kaplic i kościołów, w tym 24 obiekty pasyjne, 11 maryjnych i 6 towarzyszących. Dróżki łączą poszczególne stacje, tworząc ogromną pętlę od placu Rajskiego przy głównym kościele, przez rzekę Cedron, góry Oliwną, Syjon, Moria, przez Golgotę do kościoła Grobu Pańskiego i kaplicy Matki Boskiej Bolesnej. Dróżki Pana Jezusa obejmują Drogę Pojmania i Drogę Krzyża, Dróżki Matki Boskiej dzielą się na Bolesne, Zaśnięcia i Wniebowzięcia.

W sanktuarium znajduje się jeden z najpopularniejszych w Polsce obrazów Matki Bożej. Jest on uważany za kopię wizerunku z kościoła parafialnego w Myślenicach wykonaną na początku XVII w.

Od chwili zainstalowania w 1641 r. obrazu Matki Bożej Płaczącej Kalwaria stała się także jednym z najznaczniejszych sanktuariów maryjnych. W religijności polskiej od dawna obecna była idea i pojęcie Maryi jako Współmęczenniczki i Współodkupicielki. Jej kult łączy się i dopełnia z kultem Męki Pańskiej. "Przeżycie tajemnic Matki Bożej w obrębie tajemnic Chrystusa, przeżycie tajemnicy Chrystusa w obrębie tajemnicy Maryi jest specyfiką sanktuarium w Kalwarii" - mówił w 1969 r. kard. Karol Wojtyła.

Wyrazistym przejawem tego przeżycia jest misterium maryjne - procesje Zaśnięcia i Pogrzebu Matki Bożej oraz Jej Wniebowzięcia i Triumfu. Ten prastary obrzęd nawiązuje do wczesnochrześcijańskiej tradycji i apokryfów. W tradycji greckiej odejście Maryi określano jako koimesis (zaśnięcie), w łacińskiej - transitus (przejście). Podkreślano w ten sposób, że Maryja nie umarła, lecz przeniosła się do innego życia, jako pierwsza ze zbawionych. Misterium Zaśnięcia i Wniebowzięcia gromadzi największe ilości pątników. Długą tradycją cieszą się asysty regionalne w strojach ludowych otaczające figurę Matki Bożej.

Po II wojnie światowej władze komunistyczne próbowały osadzić w Kalwarii Zebrzydowskiej sprzyjających im osławionych księży patriotów, co przy zdecydowanej postawie ojców bernardynów wspieranych przez prymasa Wyszyńskiego się nie udało.

Kalwaria Zebrzydowska / fot. Tomasz Fedor

Kalwaria Zebrzydowska była pierwszym sanktuarium Karola Wojtyły i odegrała ważną rolę w dziejach rodu Wojtyłów. Pradziadek przyszłego papieża Franciszek i dziadek Maciej byli tutaj przewodnikami kalwaryjskimi. To właśnie do Kalwarii przyszedł 9-letni Karol wraz z ojcem po śmierci swojej mamy Emilii Wojtyłowej. Potem przybywał tam wielokrotnie jako chłopiec, młodzieniec, a następnie - jako ksiądz, biskup, kardynał i papież. Tylko jako metropolita krakowski odwiedził Kalwarię Zebrzydowską 97 razy. To właśnie tam, jak wyznał po latach, zrodziła się jego wielka miłość do Matki Najświętszej. Szczególnie lubił przybywać tu bez zapowiedzi, aby samotnie odprawiać słynne "dróżki". Podczas swego pierwszego pobytu w Kalwarii Jan Paweł II prosił wiernych, aby się modlili tutaj w jego intencji, za jego życia i po śmierci. Powtórzył te słowa podczas swojego ostatniego pobytu w Kalwarii, kiedy już był bardzo słaby i schorowany.

Kalwaria Zebrzydowska / fot. Tomasz Fedor

Kalendarium

Ok. 1604 Mikołaj Zebrzydowski postanawia ufundować wzorowane na Jerozolimie stacje Męki Pańskiej

1604 Do Kalwarii przybywają pierwsi bernardyni

4.10.1609 Biskup krakowski Piotr Tylicki konsekruje kościół pw. Matki Bożej Anielskiej

5.05.1641 Bernardyni otrzymują obraz Matki Bożej Płaczącej podarowany przez Stanisława z Brzezia Paszkowskiego

15.08.1887 Biskup krakowski Albin Dunajewski, późniejszy kardynał, koronuje obraz Matki Bożej Kalwaryjskiej

ok. 1890 Oficjalne dodanie do nazwy Kalwaria przymiotnika Zebrzydowska

7.06.1979 Jan Paweł II podczas swego pierwszego ? po zostaniu papieżem? pobytu w sanktuarium nadaje kościołowi głównemu tytuł bazyliki mniejszej

25.06.1982 Watykańska Kongregacja Sakramentów i Kultu Bożego ustanawia dla archidiecezji krakowskiej święto, a dla Kalwarii Zebrzydowskiej uroczystość Matki Bożej Kalwaryjskiej obchodzone 13 sierpnia

10.06.1987 Jan Paweł II modli się na błoniach krakowskich przed przywiezionym dla niego wizerunkiem Matki Bożej Kalwaryjskiej i ofiarowuje Madonnie złotą różę

1.12.1999 Zabytkowy zespół architektoniczno-krajobrazowy i pielgrzymkowy w Kalwarii Zebrzydowskiej wpisany na listę Światowego Dziedzictwa Kultury UNESCO

19.08.2002 Jan Paweł II po raz ostatni odwiedza Kalwarię

27.05.2006 Wizyta papieża Benedykta XVI w sanktuarium

Warto też zobaczyć

Bazylikę Matki Bożej Anielskiej

Kalwarię z 42 kaplicami i kościołami

Dróżki Pana Jezusa z 28 stacjami

Kamieniczki mieszczańskie z kramami odpustowymi

Pustelnię Pięciu Braci Polaków z kaplicą św. Marii Magdaleny

Pustelnię św. Rozalii

Kościół parafialny pw. św. Józefa

Kamieniczki i domy drewniane z I połowy XIX w.

Cmentarz wojenny

Pomnik Jana Pawła II

LICHEŃ

GPS: 52°19′18.76″N 18°21′20.55″E

www.lichen.pl

SANKTUARIUM MATKI BOŻEJ BOLESNEJ KRÓLOWEJ POLSKI

woj. wielkopolskie, diecezja włocławska

Sanktuarium w Licheniu to drugie, po Jasnej Górze, najliczniej odwiedzane miejsce kultu w Polsce przyjmujące rocznie 2 mln pielgrzymów. Dlatego jest nazywane Nową Dwa Częstochową lub Częstochową Północy. Znajdującemu się tam obrazowi Matki Bożej Licheńskiej papież Paweł VI nadał tytuł Bolesnej Królowej Polski.

Wizerunek licheński o wymiarach 9,5 x 15,5 cm jest kopią cudownego obrazu z Rokitna. Powstał pod koniec XVIII w. Na wizerunku licheńskim Maryja przedstawiona jest w półpostaci z głową nieznacznie zwróconą w lewo i lekko pochyloną. Młodziutkie i delikatne oblicze ma perłoworóżową karnację. Ciężkie powieki przykrywają oczy patrzące w dół, gdzie na sukience wyobrażony jest polski orzeł w koronie, a pod nim napis: ?Królowo Polski, udziel pokoju dniom naszym?. Na ustach widoczny jest cień uśmiechu, który razem z oczami wyraża stan wewnętrzny: melancholijną zadumę, zamyślenie, ale także troskę, jakby oczekiwanie i zgodę na ból. O godności królewskiej Matki Boskiej Licheńskiej świadczy korona podtrzymywana przez anioły - jest to nawiązanie do niebieskiej koronacji po Wniebowzięciu. Jest Ona także Królową Polski, na którą to godność wskazuje orzeł biały na Jej piersi. Znacząca symbolika znajduje się na brzegach maforionu, czyli szala okrywającego głowę. Przedstawiono tam arma Christi, narzędzia Męki Pańskiej: gwoździe, ciernie, krzyż, włócznię, bicze. W tym kontekście zrozumiały jest wyraz twarzy Maryi, jest ona świadoma przyszłej męki swojego Syna i swego współmęczeństwa. Jej spojrzenie skierowane na orła białego jest interpretowane jako wyraz troski o losy Polski, tragiczne w owym czasie.

Dzieje i kult obrazu związane były od początku z objawieniami. Tomasz Kłossowski (1780-1848), właściciel niewielkiego majątku koło Izbicy Kujawskiej, pozbawiony dóbr przez zaborców osiadł jako kowal w Izabelinie, niedaleko Lichenia. W 1813 r. jako żołnierz napoleoński brał udział w bitwie pod Lipskiem. Ciężko ranny i prawie umierający doznał widzenia Matki Bożej, która ukazała się, trzymając figurę białego orła. Zapewniła Kłossowskiego, że wyzdrowieje, i nakazała mu, aby poszukiwał obrazu, na którym będzie przedstawiona tak, jak Ją widzi. Obiecała też łaski za przyczyną tego obrazu. Kłossowski rzeczywiście wyzdrowiał i przez 23 lata niestrudzenie poszukiwał takiego obrazu. Natknął się na niego w lesie koło wsi Lgota blisko Częstochowy, gdzie obrazek wisiał na drzewie pozostawiony zapewne jako ofiara przez jakiegoś pątnika na Jasną Górę. Kłossowski zabrał obrazek do domu, a w 1844 r. zawiesił go na sośnie w lesie pod Grąblinem, 2 km od Lichenia. Po jego śmierci pamiętał o wizerunku, modlił się przed nim i miał go w opiece miejscowy pasterz Mikołaj, przezywany Sikacz lub Sikatka. W sierpniu 1850 r. właśnie jemu objawiła się pierwszy raz Matka Boska. Wizje powtarzały się jeszcze kilka razy do 1852 r. Matka Boska prosiła o modlitwę i pokutę. Wizjoner został aresztowany przez władze carskie, którym nie podobały się opowieści o Matce Boskiej z białym orłem - symbolem niepodległości.

Gdy w 1852 r. w Licheniu i okolicy wybuchła zaraza, przed obrazkiem Matki Boskiej na sośnie modliły się tłumy, powtarzały się nagłe i cudowne uzdrowienia i nawrócenia. To sprawiło, że władza duchowna zezwoliła na kult publiczny wizerunku.

Szlak pątniczy do Matki Bożej Licheńskiej zaczyna się w Lesie Grąblińskim, 2 km od sanktuarium. Pielgrzymi nawiedzają kapliczkę na miejscu objawień. Znajduje się w niej płyta z odciśniętymi śladami stóp, co przypomina, że była tu Matka Boża. Druga, większa kaplica stoi w miejscu, gdzie rosła sosna, na której Kłossowski zawiesił obrazek Matki Bożej. Sosnę tę po pierwszych cudach zdewastowali pielgrzymi, zrywając gałęzie i korę na relikwie. Obudowano ją więc murem, który po uzupełnieniu stał się kaplicą. Znajduje się w niej część pnia pierwotnej sosny. W sanktuarium bije źródełko z wodą uznaną za leczniczą. W 1976 r. marianie zaczęli budować Golgotę z Drogą Krzyżową z głazów dostarczonych przez kopalnię węgla w Koninie. To miejsce kultu Męki Pańskiej koresponduje z kultem Bolesnej Królowej.

Do końca XIX w. do Lichenia przybywało rocznie ok. 10tys. osób, w 1908 r. wyjątkowo ? 30 tys. W latach międzywojennych frekwencja wynosiła przeciętnie 20-25 tys. W 1947 r. było już 35 tys. pielgrzymów. W 1949 r. Licheń objęli marianie, których duszpasterstwo było jednym z czynników wzrostu ruchu pielgrzymkowego, zwłaszcza gdy w 1964 r. kustoszem licheńskim został charyzmatyczny ks. Eugeniusz Makulski.

Restrykcje komunistyczne nie ominęły Lichenia, zakazywano pielgrzymek lub utrudniano je. Wobec tego zakłady pracy organizowały wycieczki do Konina, aby podziwiać tamtejsze kopalnie węgla. Wszystkie oczywiście zajeżdżały po drodze do Lichenia. W1975 r. do sanktuarium przybyło 60 tys. osób, w 1978 - dwa razy tyle, w 1981 - 150 tys., rok później dwa razy więcej. W 1987 r. frekwencja przekroczyła 1 mln. Od lat 90. XX w. do Lichenia pielgrzymuje ok. 2 mln osób rocznie. Popularność sanktuarium rośnie z roku na rok. Przyczyniło się do tego wybudowanie największej świątyni w Polsce (ósmej w Europie i dwunastej na świecie), która ma długość 139 m, a szerokość 77 m.

Przybywają tu pielgrzymki piesze, autokarowe, motorowe, rowerowe, biegowe. Pielgrzymują amazonki oraz ludzie walczący ze wszelkiego rodzaju uzależnieniami, jak: alkoholicy, narkomani, seksoholicy, żarłocy i hazardziści. Przy sanktuarium istnieje hospicjum i ośrodek do walki z uzależnieniami. Działa także marianin egzorcysta, z którego pomocy korzysta rokrocznie ponad tysiąc osób. Od 2011 r. można zwiedzać apartamenty, w których mieszkał Jan Paweł II.

Wnętrze sanktuarium w Licheniu / fot. Tomasz Fedor

Kalendarium

1151 Pierwsza wzmianka o Licheniu

1813 Na polu bitwy pod Lipskiem Matka Boska ratuje Tomasza Kłossowskiego, kowala z Lichenia

1836 Tomasz Kłossowski znajduje obraz koło Częstochowy i umieszcza na sośnie w Lesie Grąblińskim

29.09.1852 Intronizacja obrazu w kościółku w Licheniu

1857 Biskup kujawsko-kaliski Michał Marszewski przenosi obraz do nowego, murowanego kościoła pw. św. Doroty

15.08.1967 Kard. Stefan Wyszyński, prymas Polski, w obecności 150 tys. wiernych koronuje obraz Matki Bożej Licheńskiej

6-8.06.1999 W Licheniu przebywa papież Jan Paweł II

12.06.2004 Abp Józef Kowalczyk, nuncjusz apostolski w Polsce, konsekruje największy kościół w kraju

25.02.2005 Jan Paweł II nadaje kościołowi w Licheniu tytuł bazyliki mniejszej

2.07.2006 Przeniesienie z kościoła św. Doroty i intronizacja w ołtarzu głównym bazyliki obrazu Matki Bożej Licheńskiej

16.09.2007 Kard. Tarcisio Bertone, watykański sekretarz stanu, beatyfikuje o. Stanisława Papczyńskiego, założyciela marianów

Warto też zobaczyć

Golgotę z Drogą Krzyżową

Las Grąbliński (las objawień)

?Źródełko?

Kościół św. Doroty

Apartamenty papieskie z pamiątkami po Janie Pawle II

Dąb Jana Pawła II z pamiątkowym głazem

Pomnik Jana Pawła II

Muzeumks. Józefa Jarzębowskiego

SUPRAŚL

GPS: 53°12′39.40″N 23°20′11.77″E

www.monaster.eu

MONASTER I CERKIEW ZWIASTOWANIA NAJŚWIĘTSZEJ MARII PANNY

woj. podlaskie, diecezja (eparchia) białostocko-gdańska

Supraśl k. Białegostoku odegrał i odgrywa ważną rolę w dziejach Kościoła prawosławnego w Polsce. Znajduje się tutaj odnowiona tak zwana Biała Ławra, jeden z najsławniejszych monasterów prawosławnych na ziemiach Rzeczypospolitej. Fundatorem klasztoru był Aleksander Chodkiewicz, marszałek wielki litewski. Działo się to w czasach, kiedy ród ten należał do wyznawców prawosławia. Później, jak większość magnackich rodów na Litwie, przyjęli kalwinizm, aby ostatecznie po zwycięstwie kontrreformacji znaleźć się w Kościele katolickim.

Do Gródka przybyła grupa mnichów ze świętej góry Athos. Nie wiadomo, czy byli to Grecy, bałkańscy Słowianie czy Rusini. Próba założenia klasztoru w gwarnym miasteczku nie powiodła się, gdyż mnisi szukali miejsca bardziej ustronnego, nadającego się do kontemplacji. Wkrótce znaleźli takie w puszczy nad rzeczką Supraślą.

W 1503 r. rozpoczęto budowę nowego monasteru wraz z gotycką obronną cerkwią pw. Zwiastowania Matki Bożej. Pod względem architektury był to obiekt unikatowy. Budowę monasteru potwierdziła hramota patriarchy ekumenicznego Joachima z 1505 r. oraz pozwolenie na budowę kamiennej cerkwi króla Zygmunta I z 1509 r. Zachowały się imiona pierwszych przełożonych w Supraślu: ihumen Pafnutij Segeń z Bielska Podlaskiego (1500-1510), archimandryta Grzegorz Kniaź Nielediński (1572-1573) - zmarły wraz z braćmi na cholerę. Jednym z jego następców był archimandryta Iłarion z książęcego rodu Masalskich.

Monasterska cerkiew została wyposażona w niezwykle cenne freski w 1557 r. za archimandryty Sergiusza Kimbary. Przypominały one freski ze słynnego serbskiego monasteru Manasija, powstałe pod wpływem renesansu Paleologów. Autorem ich był również Serb, mnich Nektariusz, przybyły do Supraśla ze słynnego monasteru Chiliandar na św. górze Athos. Tutejszy metalowy ikonostas wykonano w Gdańsku, a potem został przetransportowany na tratwach.

Supraśl był ważnym ośrodkiem intelektualnym. W jego bibliotece znajdował się m.in. bogaty księgozbiór w językach starosłowiańskim, greckim, łacińskim i polskim. Biała Ławra była najważniejszym monasterem w Wielkim Księstwie Litewskim i drugim po Pieczerskim w Kijowie. Od początku przybywali tu licznie pielgrzymi z całej Rzeczypospolitej.

W 1603 r. monasterowi narzucono unię brzeską; monaster staje się głównym klasztorem Bazylianów (tutaj rezydował protoarchimandryta, czyli przełożony generalny). Przejście na uniatyzm spowodowało ostry konflikt. W 1601 r. archimandryta Iłarion rzucił anatemę na unickiego metropolitę Hipacego Pocieja. Król przyznał jednak klasztor unitom i jego dotychczasowy przełożony - wraz z mnichami wiernymi prawosławiu ? był zmuszony opuścić klasztor.

W XVII w. rozpoczęła w Supraślu intensywną działalność drukarnia bazylianów nastawiona głównie na wydawanie ksiąg liturgicznych dla obrządku wschodniego. W Supraślu drukowane były także księgi przeznaczone dla staroobrzędowców w Rosji według staroruskiej redakcji. Sprzedaż tych ksiąg, przejaw ówczesnego praktycznego ekumenizmu, była jednym z głównych źródeł utrzymania bazylianów. Klasztor - podobnie jak cały zakon bazyliański - cieszył się dużym uznaniem wśród polskiej szlachty. Stąd nazywano ich w dawnych dokumentach "panowie bazylianie".

W 1839 r. zlikwidowano unitów. Wszyscy bazylianie z Supraśla, z archimandrytą Nikodemem Marcinkowskim na czele, przeszli na prawosławie. Podczas I wojny światowej carscy generałowie nakazali ewakuację prawosławnej ludności w głąb Rosji, przyczyniając się do ogromnych cierpień tysięcy wiernych. W ten sposób na terenach pogranicznych zniszczono całkowicie struktury organizacyjne Kościoła prawosławnego. Monaster w Supraślu także został ewakuowany. Wywieziono ikonostas, archiwum oraz czczoną od wieków ikonę Matki Bożej Supraskiej - patronki monasteru. Mnisi jedynie częściowo wrócili do macierzystego klasztoru, gdyż zostali rozproszeni przez rewolucję 1917 r. W 1919 r. władze Rzeczypospolitej zamknęły i opieczętowały cerkiew Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny, a cały majątek przejął skarb państwa. W opuszczonym klasztorze w okresie międzywojennym księża salezjanie zorganizowali szkołę. Wycofujące się wojska niemieckie wysadziły w powietrze zabytkową cerkiew. Budynki monasteru legły w gruzach.

Po wojnie w Supraślu funkcjonowała parafia prawosławna w cerkwi św. Jana. Jej proboszcz o. Aleksy Mularczyk w najtrudniejszych czasach stalinizmu zachęcał nielicznych wiernych do modlitwy w intencji odnowy prawosławnego życia monastycznego. Odbudowę monasteru społeczność prawosławna zawdzięcza obecnemu metropolicie, wówczas biskupowi białostocko-gdańskiemu Sawie (Hrycuniakowi). Pierwszym przełożonym nowej placówki, a zarazem proboszczem, został późniejszy arcybiskup, ordynariusz polowy Wojska Polskiego ojciec Miron (Chodakowski), który zginął 10 kwietnia 2010 r. w katastrofie samolotu prezydenckiego pod Smoleńskiem. Pieczołowita odbudowa zniszczonej cerkwi trwała wiele lat, pomagała w niej młodzież z innych krajów przebywająca w Supraślu na ekumenicznych obozach.

Przekazanie budynków klasztornych nie obyło się bez trudności. W końcu bazylianie zrezygnowali z roszczeń do obiektu, a na ich przekazanie wyraził zgodę także Kościół rzymskokatolicki, gdyż w ostatnich latach na Białostocczyźnie stosunki ekumeniczne są wzorowe. Dzięki ofiarom wiernych oraz funduszom unijnym w odnowionych budynkach zabytkowego monasteru mieści się obecnie Dom Pielgrzyma oraz Akademia Supraska z bogatą wystawą ikon.

Święto patronalne obchodzone jest tutaj 10 sierpnia, ale uroczystości rozpoczynają się dzień wcześniej. Wiernych ściąga czczona kopia ikony Matki Bożej Supraskiej, uważana za cudowną. Ikonę pochodzącą z 1503 r. ufundował biskup smoleński Józef Sołtan (późniejszy metropolita kijowski), jeden z fundatorów klasztoru w Supraślu. Była ona kopią smoleńskiej ikony Matki Bożej pochodzącej z XI w., typu Hodigitria. czyli Przewodniczka.

Przez kilka wieków ikona supraska była najbardziej czczonym wizerunkiem prawosławnym w tym regionie; słynęła z licznych cudów i uzdrowień. Przyciągała do monasteru niezliczone rzesze wiernych, nie tylko prawosławnych, ale również katolików i protestantów.

Obraz zaginął w czasie I wojny światowej, gdy zakonnicy zabrali go, uciekając przed wojskami niemieckimi do Rosji, i tam ślad po nim przepadł. Obecnie w Supraślu znajduje się kopia wykonana sto lat temu na 400-lecie monasteru. Początkowo święto supraskiej ikony Matki Bożej obchodzono 25 marca, później przeniesiono je na 10 sierpnia, podobnie jak smoleńskiej ikony Bogarodzicy. Pielgrzymi przybywają do niej także w środy przez cały rok, najliczniej z pobliskiego Białegostoku, zarówno prawosławni, jak i katolicy. Odprawiane jest wtedy specjalne nabożeństwo - akatyst. W księgach parafialnych odnotowano wiele uzdrowień za sprawą ikony supraskiej.

Wnętrze cerkwi w Supraślu / fot. Tomasz Fedor

Kalendarium

1500 Rozpoczęcie budowy monasteru w Supraślu

1603 Supraśl dostaje się we władanie unitów

1824 Monaster powraca do prawosławia

23.07.1944 wojska hitlerowskie niszczą doszczętnie cerkiew i monaster

3.06.1983 Biskup białostocko-gdański Sawa (Hrycuniak) kładzie kamień węgielny pod odbudowę dawnej cerkwi klasztornej Zwiastowania Najświętszej Marii Panny

1.11.1984 Biskup białostocko-gdański Sawa (Hrycuniak) eryguje monaster męski w Supraślu

19.04.2010 Pogrzeb abp. gen. Mirona (Chodakowskiego) w soborze supraskim

Warto też zobaczyć

Cerkiew Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny

Cerkiew św. Jana Teologa

Akademię Supraską

Kryptę z grobowcem abp. gen.Mirona (w soborze Zwiastowania NMP)

Muzeum Ikon

TROPIE

GPS: 49°47′44.88″N 20°39′25.12″E

www.tropie.tarnow.opoka.org.pl

SANKTUARIUM ŚWIĘTYCH PUSTELNIKÓW BENEDYKTA I ŚWIERADA

woj. małopolskie, diecezja tarnowska

Niewielki biały kościół w Tropiu nad Dunajcem jest jednym z najśliczniej położonych polskich sanktuariów. Ufundowany przez króla Kazimierza Odnowiciela został wzniesiony na otoczonej przez wody Jeziora Czchowskiego kilkudziesięciometrowej skale. Jest on miejscem kultu pierwszych kanonizowanych Polaków - św. Andrzeja Świerada i jego ucznia św. Benedykta. W Tropiu ten pierwszy święty jest czczony pod imieniem Świerad, a nie pod imieniem zakonnym Andrzej. Uważany za pierwszego polskiego misjonarza, urodził się w rodzinie wieśniaczej w drugiej połowie X w. Najprawdopodobniej wychowywał się w środowisku już schrystianizowanym, przez wiele lat prowadził pełne trudów i umartwień życie w pustelni pod skałą w pobliżu Czchowa. Fakt ten zanotował słynny historyk Jan Długosz. Prawdopodobni w 1018 r., kiedy doszło do przyjaznych kontaktów Bolesława Chrobrego i św. Stefana, Świerad udał się na południe, w okolice Nitry - ośrodka węgierskiej władzy wśród ludności słowackiej. Przybycie Świerada w te okolice opisuje XI-wieczny węgierski "Żywot św. Stefana". Tam Świerad prowadził działalność misyjną. Najpierw wstąpił do klasztoru Benedyktynów, gdzie przyjął habit i zakonne imię Andrzej, potem podjął życie pustelnicze. Początkowo w grocie skalnej niedaleko klasztoru, a później w jaskini na Skałce koło Trenczyna.

Praktyki ascetyczne, jakie stosował, mogą dzisiaj szokować. W okresie Wielkiego Postu jego dzienny posiłek stanowił orzech włoski popijany wodą. Spał na pniu drzewa, wokół którego znajdowały się wbite kije z zaostrzonymi końcami. Kiedy przechylał się w którąś stronę, kije raniły go. Pustelnik nosił ciężki mosiężny łańcuch, który po pewnym czasie zrósł się z jego ciałem. Spowodowało to gangrenę, która była przyczyną śmierci świętego.

Ostatni okres życia Andrzeja Świerada, jego śmierć oraz pośmiertne cuda zostały w 1064 r. opisane do celów kanonizacyjnych przez biskupa węgierskiego miasta Pecs bł.Maurusa. Ten jeszcze jako młodzieniec osobiście widział Świerada, a szczegóły jego pustelniczego życia poznał z opowiadań ucznia pustelnika św. Benedykta.

Święci Andrzej Świerad i Benedykt zostali kanonizowani w1083 r. w gronie pięciu świętych ówczesnego królestwa węgierskiego. Papież Grzegorz VII powiedział o nich, że"?rzucili pierwsze nasiona chrześcijańskiej wiary w ziemię węgierską, a swoim przepowiadaniem i sposobem życia nawrócili ją do Boga".

Przez cały rok przybywają tam liczne pielgrzymki. W pamiątkowej księdze wierni wpisują świadectwa łask otrzymanych za wstawiennictwem świętych. Związki pustelników z Węgrami i Słowacją, ich działalność na tych terenach sprawiają, że dziś do Tropia przybywają pielgrzymi spoza granic Polski.

Najwięcej - kilka tysięcy osób - gromadzi lipcowy odpust. Po raz pierwszy międzynarodowy charakter sanktuarium odnotowany został w 1596 r. podczas wizytacji parafii przez kard. Radziwiłła. Zanotowano wtedy, że biskup z Nitry przysłał do Tropia dar w postaci ośmiu baryłek wina mszalnego. Do tej tradycji powrócono w czasach współczesnych.

Tropie - wnętrze kościoła / fot. Tomasz Fedor

Kalendarium

pomiędzy 1030-1034 Umiera św. Andrzej Świerad

Ok. 1037 Św. Benedykt ginie koło Trenczyna na Słowacji zabity przez rozbójników

Ok. 1074 Św. Stanisław konsekruje kościół w Tropiu

1083 Wielki papież Grzegorz VII kanonizuje Andrzeja Świerada i Benedykta

1959 Kościół w Tropiu otrzymuje od biskupa Nitry relikwie św. Andrzeja Świerada

1992 Przywrócenie regularnych kontaktów między ośrodkami kultu świętych pustelników w Tropiu i Nitrze

28.12.2002 Dekretem biskupa tarnowskiego Wiktora Skworca kościół w Tropiu zatwierdzony jako sanktuarium diecezjalne Świętych Pustelników Świerada i Benedykta

Warto też zobaczyć

Relikwie Krzyża Świętego

Źródło ?wody żywej?

Dąb, skałę, źródło i pustelnię św. Świerada

Skałę św. Benedykta

Kamieniołom

WAMBIERZYCE

GPS: 50°29′24.05″N 16°27′19.57″E

www.wambierzyce.pl

KALWARIA WAMBIERZYCKA I SANKTUARIUM MATKI BOŻEJ WAMBIERZYCKIEJ KRÓLOWEJ RODZIN PATRONKI ZIEMI KŁODZKIEJ

woj. dolnośląskie, diecezja świdnicka

Położone malowniczo u podnóża Gór Stołowych Wambierzyce nazywane są Śląskim Jeruzalem, albo - częściej - Dolnośląską Jerozolimą. Miano to zawdzięcza miejscowość kalwarii, która powstała z inicjatywy i z fundacji ówczesnego właściciela Wambierzyc hrabiego Daniela Paschazjusza von Osterberga. Pod wpływem pobożnych lektur postanowił odtworzyć tu dawną Jerozolimę. Impulsem były dla niego dwa niezwykłe wydarzenia, które odczytał jako znak od Boga. Było to wytryśnięcie źródełka przed Bożym Ciałem w1678 r. i niezwykła zorza, która ukazała się 30 maja 1679 r. nad wambierzyckim kościołem. Von Osterberg do realizacji swego dzieła sprowadził z Tyrolu wybitnych architektów. Pierwotna kalwaria ze względu na zastosowanie drewna jako budulca okazała się nietrwała. Dlatego zespół kalwaryjski był wielokrotnie przebudowywany w XVIII, XIX i XX w., choć w zasadniczej formie ukształtował się w XVIII stuleciu.

Kalwaria składa się z 74 kaplic. Została pomyślana tak, aby wszystko kojarzyło się z Jerozolimą i innymi miejscami opisanymi w Starym i Nowym Testamencie. Zachodnie wzgórze Wambierzyc ma przywoływać na myśl Syjon, a wzniesienie położone naprzeciwko - kalwarię. Pomiędzy nimi płynie potok Cedron. Jego dolinę określa się Doliną Cedronu lub Doliną Jozafata. Skojarzenie z Jerozolimą ma także przywoływać siedem z istniejących tutaj czternastu bram. Noszą one takie same nazwy jak siedem bram świętego miasta.

W tej miejscowości należącej do 1945 r. do Niemiec wcześniejsza od kultu Męki Pańskiej była cześć do Matki Najświętszej. Jej początek sięga XIII wieku i wiąże się z legendą o niewidomym Janie z Raszewa. Miał on odzyskać wzrok i ujrzeć na drzewie wizerunek Matki Bożej z Dzieciątkiem. Po tym wydarzeniu wybudowano w Wambierzycach pierwszy kościół. Umieszczono w nim niewielką figurkę wykonaną z drewna lipowego w stylu gotyckim, o wysokości 28 cm. Przedstawia ona Matkę Bożą z nagim Dzieciątkiem na ręku. Jezus w prawej ręce trzyma gołąbka, a lewą sięga po owoc z lewej dłoni Matki. Madonna ubrana jest w czerwoną suknię i spięty pod szyją biały płaszcz. Figura Maryi z Dzieciątkiem znajduje się na tronie nad głównym ołtarzem bazyliki w Wambierzycach.

Obecna świątynia jest już czwartą budowlą w tym miejscu. Powstała ona w latach 1715-1723 z fundacji hrabiego Franciszka Antoniego von Goetzena. Z pierwszego drewnianego kościoła do naszych czasów zachował się jedynie ołtarz i chrzcielnica. Do bazyliki prowadzą monumentalne, kamienne schody o trzech ciągach. Jest ich 57, co ma symboliczne znaczenie: 9 (liczba chórów anielskich), 33 (lata życia Jezusa na ziemi) i 15 (wiek Maryi w chwili poczęcia Jezusa). Monumentalna fasada o wysokości 52,5 m utrzymana jest w stylu późnego renesansu. Jej górną balustradę dekorują kamienne posągi apostołów. Pośrodku półkolistej wnęki, w osi fasady, znajduje się duża drewniana rzeźba Matki Boskiej Wambierzyckiej z połowy XVIII w., a nad nią widnieje emblemat z herbem papieża Piusa XI, który tutejszemu kościołowi nadał tytuł bazyliki mniejszej.

Po dziś dzień jedną z największych atrakcji Wambierzyc jest ruchoma szopka, w której wszystkie elementy poruszane są mechanicznie, bez pomocy urządzeń elektrycznych. Napęd stanowi zachowany w dobrym stanie technicznym mechanizm zegara wagowego.

Szopka powstała w II połowie XIX wieku, a jej twórcą jest Longinus Wittig, ślusarz z zawodu, a rzeźbiarz z zamiłowania. Przez 28 lat wyrzeźbił on z drewna lipowego około 800 postaci, z czego 300 jest ruchomych.

Największe uroczystości w Wambierzycach odbywają się 15 sierpnia w Święto Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny. Sanktuarium ma charakter międzynarodowy, gdyż jest licznie odwiedzane przez pielgrzymów nie tylko z Dolnego Śląska, ale także z Czech, Moraw i Niemiec. W sumie rokrocznie odwiedza Wambierzyce ponad 200 tys. pielgrzymów i turystów.

Od 2005 r. do sanktuarium w Wambierzycach prowadzi szlak papieski zaczynający się w Kudowie-Czermnej i wiodący przez Karłów i Radków. Upamiętnia on wędrówkę ks. Karola Wojtyły ze studentami po ziemi kłodzkiej w 1955 r.

Wnętrze sanktuarium w Wambierzycach / fot. Tomasz Fedor

Kalendarium

1218 Pierwsze uzdrowienie na terenie dzisiejszych Wambierzyc

ok. 1380 Powstaje figurka Matki Bożej

1701 Poświęcenie kalwarii

1732 Powstaje Droga Krzyżowa na Kalwarii Wambierzyckiej

1882 Longinus Wittig kończy budowę ruchomej szopki

22.02.1936 Papież Pius XI nadaje kościołowi Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Wambierzycach tytuł bazyliki mniejszej

17.08.1980 Kard. Stefan Wyszyński, prymas Polski, koronuje figurę Matki Bożej Wambierzyckiej

1990 Po jezuitach sanktuarium przejmują księża diecezjalni

29.06.2007 Kustoszami sanktuarium zostają franciszkanie z prowincji św. Jadwigi Zakonu Braci Mniejszych

Warto też zobaczyć

Główny ołtarz i ambonę, dzieło Karola Sebastiana Flackera

Kaplicę-muzeum

Ruchomą szopkę (czynną cały rok)

Skansen sprzętu rolniczego

Zwierzyniec