Polska. Rekordowa natura w Polsce

Rozewski klif, mimo że imponujący (50 m), wcale nie jest najwyższym fragmentem wybrzeża. Najokazalsze nadmorskie urwisko w Polsce znajduje się na Wolinie, naszej największej wyspie. Wzgórze Gosań to 93-metrowy kolos, wykończony czupryną drzew wiszących nad plażą. Piaszczysty próg jest sukcesywnie nadgryzany przez Bałtyk (średnio: 80 cm rocznie!).

W Świnoujściu znajduje się najszersza naturalna plaża w Polsce. Świnoujście (razem z ujściem Wisły) to wyjątek, większość bałtyckich plaż się bowiem kur-czy. Położone nad nimi kurorty dbają o ich honor, po cichu, po sezonie dosypując piachu. Dzieje się tak nawet w Łebie, mimo że tuż obok znajduje się największa piaskownica w Polsce!

Wędrujące wydmy spod Łeby to - na tle geologicznej historii Ziemi - niemal noworodki. Najwyższa z nich, Łącka Góra, ma jakieś 400 lat. Powstała, gdy mieszkańcy okolic wyrąbali nadmorski las. Zachodni wiatr zmarszczył wtedy nagą powierzchnię piachu. Piaskowe rogaliki zaczęły puchnąć i przemieszczać się - ślamazarnie (3 m rocznie), lecz konsekwentnie. W kierunku Łeby.

Ruchliwe za młodu wydmy z wiekiem wybierają bezpieczną stabilizację. Szarzeją. Wreszcie, unierucho-mione stelażem z korzeni traw, zamieniają się w pagórki. Takie jak Wielbłądzi Garb na Mierzei Wiślanej, najwyższa (49,5 m) unieruchomiona wydma w Europie!

Polskie góry przysparzają badaczom więcej problemów niż wydmy czy moreny. Trudno na przykład ustalić, które są najstarsze: Pieprzowe, Świętokrzyskie, a może Sowie?

Nie ma wątpliwości, że te pierwsze to najbardziej wiekowy górotwór w Polsce - jego wiek ocenia się na 500 mln lat. Tyle że Pieprzówki to przygięte do ziemi staruszki, które właściwie nie mają już prawa nazywać się górami. Ot, placki łupków poprzerastane krzakami dzikich róż.

Góry Świętokrzyskie mają z kolei tak skomplikowany życiorys, że nawet specjaliści łapią się za głowę. Pojawiły się blisko 200 mln lat po Pieprzowych, ale na długo zanim w czeluściach Ziemi utworzyły się zalążki Tatr czy Karpat. Ciepłe morze (to samo, po którego plażach przechadzały się świętokrzyskie dinozaury) znacznie je przytemperowało. Gdy wyschło, wykiełkowały na nowo. W odmłodzonej postaci.

Najstarsze skały w Polsce można oglądać w Górach Sowich. Sudeckie pasmo jest zbudowane z gnejsów, które pochodzą z czasów, gdy płynna lawa na powierzchni naszej planety zaczęła zastygać w skorupę. Czyli sprzed 4,5 mld lat. Ziemia ukrywa gnejsy na ogół głęboko pod swoim płaszczem, tym razem jednak zdecydowała się pokazać podszewkę.

Trudno w to uwierzyć, ale łagodne Sudety kiedyś wykazywały się ognistym temperamentem. A tak! To właśnie na ich terenie znajdują się największe polskie wulkany. Oczywiście, nieczynne. Najwyższy z nich ? Ostrzyca Proboszczowicka - wprawdzie od jakichś 4 mln lat nie pluje już ogniem, ale zachował młodzieńczą, budzącą respekt sylwetkę. Ten niemal idealny stożek ma 501 m n.p.m.

W Sudetach nie wolno też przegapić jedynych w Eu-ropie gór płytowych. Masyw Szczelińca Wielkiego w Górach Stołowych przypomina wypaczony ze starości, głęboko popękany blat stołu. Cięcia w blacie są głębokie i wąskie, układają się w pełen zakrętów i ślepych korytarzy labirynt, w którym łatwo by było zabłądzić, gdyby nie drogowskazy. Jak w "Pikniku pod Wiszącą Skałą".

Najmłodsze polskie góry, czyli Tatry, to kolekcja naturalnych rekordów. Tutaj znajdują się najwyższy polski szczyt (Rysy: 2499 m n.p.m.), najbardziej okazały wodospad (Wielka Siklawa: 70 m) i najdłuższa jaskinia (Wielka Śnieżna: 23 619 m).

Między najwyższym a najniższym punktem na mapie Polski jest trochę ponad 2500 m. Depresyjna wieś Raczki na Żuławach leży bowiem 1,8 m poniżej poziomu morza; to oficjalne dno Polski. Niedaleko stąd nad zarośnięte trzcinami jezioro Druzno, które jest uznawane za najpłytszy akwen na terenie Polski, ma 3 m głębokości i jest niemal w całości kryptodepresją.

Najgłębsza jeziorna otchłań znajduje się na Suwalszczyźnie. Oficjalna głębokość pięknego, acz ponurego, granatowo-srebrzystego jeziora Hańcza to 108,5 m. Znad Hańczy niedaleko do najstarszego lasu w Polsce - Puszczy Białowieskiej - oraz do najbardziej rozległych mokradeł - Bagien Biebrzańskich. Oba tereny są chronione.

Żródło: "Super Polska. Vademecum rekordów i ciekawostek" Marta Sapała, Anna Olej-Kobus, Krzysztof Kobus - Wydawnictwo Carta Blanca